Recenzje > Audiobooki, czyli książki czytane

„Siddhartha” - Hermann Hesse

Przyznaję: to moja pierwsza „słuchana” książka… Jak ze wszystkim, do czego ma się wątpliwości, wynikające z niewiedzy, braku doświadczenia, braku obeznania, i z tym był kłopot. Nie wierzyłem, że może zastąpić „zwykłą” książkę. I oczywiście nie zastąpiła. Ale… Właśnie, to „ale” jest bardzo miłym wspomnieniem z lat PRL-u, w którym się wychowałem i lat „przełomu”, gdy wchodziłem w dorosłe życie, szukając innych rzeczy niż tylko podwórko, szkoła, studia (potem praca), sprzątanie w domu. Raczkowały kasety z muzyką, CD nie było. „Prawdziwa” muzyka tylko w radiowej „Trójce”. No i w tejże „Trójce” czasami miłe głosy czytały powieści w odcinkach. Byłbym kłamcą gdybym napisał, że czekałem na te odcinki każdego dnia. Skłamałbym gdybym napisał, że pamiętam choćby jeden tytuł. Nie, nie! To nie w tym rzecz. Rzecz w tym, że słuchanie z głośników jakiegokolwiek urządzenia odtwarzającego nagranie mp3 (jak czasy się zmieniły, a my wraz z nimi!), których przecież jest mnóstwo, sprawiło mi ogromną przyjemność i na dobrą chwilę przypomniało ile można mieć radości ze słuchania interesującego tekstu, opowiedzianego dobrym, potrafiącym omotać słuchacza, głosem. Przyjemność i radość, których się nie spodziewałem, a które kiedyś odczuwałem. Tak, tak, może przy audiobooku zadziałać wyobraźnia: książka towarzyszy przy prawie każdej okazji, gdy nie musimy szczególnie skupiać się umysłowo, mianowicie zmywając, prasując, jadąc samochodem, siedząc w pociągu, autobusie, tramwaju, w drodze do pracy i z pracy… Wystarczy tylko drobne urządzenie z napisem „mp3” i czarodziejska płyta…

Bez dwóch zdań, taki właśnie sympatyczny głos ma lektor i aktor Zbigniew Moskal. Nie oglądam telewizji, a pan Moskal jest chyba przede wszystkim aktorem telewizyjnym. Ale to nie jest absolutnie ważne. Bo wagę przywiązać należy do brzmienia jego głosu. A przy czytaniu „Siddharthy” Hesse’go sprawdził się znakomicie. Łagodny, bardzo wyraźny głos, jest świetny jak na narratora, ale jakże pięknie prezentuje słuchaczowi wypowiedzi bohaterów książki: Siddharthy, Gowindy czy Wasudewy, którzy z racji swoich charakterów i postaw wypowiadają się łagodnie i spokojnie. Czasami lektor nadaje swojemu głosowi więcej nut basowych, co od razu przywołuje jego postać ze zdjęcia na okładce audiobooka.

Taki głos mógł adeptów szukania wyzwolenia z samsary prowadzić do nauki prawidłowego wypowiadania świętej głoski OM. Taki głos mógł zadawać buddyjskie koany. I taki głos odczytuje słowa napisane przez Hermanna Hesse’ego przed prawie stu laty. Bo już w tytule, a następnie w, ujmijmy to w ten sposób, prologu do części pierwszej, Hesse nazywa powieść „poematem indyjskim”, dedykując jego część pierwszą „drogiemu, czcigodnemu Przyjacielowi” Romainowi Rollandowi, pisarzowi, pacyfiście, obrońcy praw człowieka w ramach współpracy między narodami Europy (drugą część dedykuje swojemu kuzynowi Wilhelmowi Gundertowi), i tłumacząc, że pisał ją już w 1914 roku.

Dlaczego autor nazwał „Siddharthę” poematem indyjskim? Nie jest to przecież utwór poetycki o okazałych rozmiarach. To bardzo krótka powieść czytana przez lektora przez nieco ponad cztery godziny, napisana w 12 rozdziałach, licząca około 120 stron. Oczywiście można przyznać, że jest to poemat napisany prozą, niepoddany rygorom sztuki wierszowanej, ale będący refleksyjny i nacechowany wypowiedziami poetyckimi. Być może Hesse był wówczas pod wpływem starożytnej literatury indyjskiej, a szerzej - fascynacji kulturą Dalekiego Wschodu, po podróży na Wschód, którą odbył w 1911 roku? Dlatego powieści nadał taki a nie inny podtytuł. Być może wzorował się trochę na poemacie o życiu Siddharthy-Buddy, luźno swój utwór w warstwie narracyjnej na nim opierając, a raczej biorąc za podstawy swojej powieści opisane w nim życie Gautamy.

Pewnie Hesse z całą literacką perfidią nadał swojemu bohaterowi imię Siddharthy. Pewnie już w pierwszej połowie ubiegłego wieku każdy szanujący się czytelnik interesujący się historią religii, Wschodem, czy buddyzmem wiedział, że to imię indyjskiego księcia z klanu Siakjów, który około 500 lat przed Chrystusem doznał Oświecenia, wyrywając się z zaklętego kręgu narodzin i śmierci. Czy to metafora skierowana do ówczesnego społeczeństwa nakierowanego na zdobywanie kapitału i dążącego do wojny, żeby rozszerzać granice dla niepohamowanego konsumpcjonizmu? Być może. A może też to wielka pisarska wizja autora, który przewidział rozwój cywilizacji i widząc jej niedaleki duchowy upadek postanowił przypomnieć Europie o innych drogach prowadzących do rozwoju człowieka? W każdym razie wprowadzając do utworu wątki poetyckie i baśniowe stworzył niewielką w objętości, ale wielką w przesłaniu powieść na pozór filozoficzną, ale zawierającą nauki dla współczesnego autorowi czytelnika, jak i aktualną w XXI wieku.

Siddhartha - Hermann HesseMógłby czytelnik-słuchacz powiedzieć, cóż za nudna powieść! Cóż za filozoficzne nużące wywody! Nie i jeszcze raz nie! Spróbujmy zrozumieć wschodni spokój i łagodność dając się ponieść atmosferze bambusowych gajów, mijając pośród nich mnichów w pomarańczowych szatach. Przypomnijmy sobie czytane w dzieciństwie baśnie. Przypomnijmy sobie z trudem rozumiane wówczas metafory, przenośnie, morały. Co do nich prowadziło? Dlaczego bajka potrafiła nas wciągnąć? Słuchacz „Siddharthy” powinien zadać sobie takie pytania, bo konstrukcja utworu przypomina bajkę. Bajkę wschodnią. Hesse każe swojemu bohaterowi – młodemu adeptowi braminizmu, tak jak Siddharcie-Buddzie wyruszyć w drogę, którą znaczą rozstaje, na których bohater-wędrowiec dokonuje wyborów, które zmieniają nie dość, że jego życie, ale tym samym scenę, opowieści, tudzież wprowadzają na nią nowych aktorów. Tych aktorów jest mało. Prawie jak w jednoaktówce. Każdy z nich spełnia niezwykle przemyślaną przez autora rolę. Są bardzo ważnym elementem zmian dokonującym się w życiu bohatera, w jego podróży przez życie, w jego podróży przez własną duszę! Boję się streszczać książkę, bo wtedy słuchacz straci całą przyjemność jej wysłuchania. Ale wymienię tych najważniejszych aktorów: przyjaciela Siddharthy Gowindę-bramina, Wasudewę – towarzysza starości, Kamalę – kurtyzanę, Kamaswamiego – kupca. Spotkanie każdej z tych postaci przez Siddharthę jest punktem zwrotnym w jego życiu. Stanowi o zmianie jego stosunku do samego siebie, do życia, do oglądu świata, w którym żyje, do smaku jedzenia, do kobiet, do rzeczywistości, jak chociażby wygląd nieba, śpiew ptaków, do pragnień, żądzy, pogardy do innych ludzi… Słuchacz śledzi te zmiany i odkrywa w sobie podobną ewolucję uczuć, ba! potrafi ją nawet uzasadnić, gdy Hesse słowami bohatera lub jego towarzyszy odsłania przez całe życie nam asystujące uczucia i emocje, których na co dzień nie dostrzegamy, albo je po prostu odrzucamy w pogoni za nic nieznaczącymi błahostkami. Owe błahostki też Hesse nazywa! Wrzuca Siddharthę w doły żądzy i pragnień, które dla większości są najbardziej pożądanymi do zdobycia szczytami – pieniądze, władza i hazard. Ale to nie taka prosta bajka! Nie ma w niej jasnego podziału na dobro i zło. Dowodem na to jest fakt odrzucenia przez bohatera nauk Buddy. Odrzucenia, ale… nie do końca. Tak naprawdę to trudno jest orzec, gdzie Siddhartha z rodu braminów znalazł ukojenie i złoty środek. Gdzie znalazł oświecenie? Być może odpowiedzią jest życie każdego z nas. Życie, w którym przeplatają się przeróżne perspektywy dające nam możliwość spojrzenia z wielu stron na innych ludzi, dostrzec zieleniejące się drzewa, czy uczestniczenia w rannym letnim koncercie ptaków.

Och! Nie, Hesse nie namawia do hedonizmu czy ascezy. Nie namawia do szukania towarzystwa kurtyzan, ani upojenia się hazardem. Nie namawia do siedzenia w lotosie pod drzewem bodhi. Nie namawia do oddania się religii, żeby pozbyć się pragnień nowych sprzętów i urządzeń, które umilają nam ciężkie na pozór życie. Hesse raczej pokazuje, że nie należy pogardzać pragnieniami innych, nie nosić się z dumą z powodu nadmiaru pieniędzy czy nadmiaru postu i ubóstwa. Że należy traktować każdego z taką samą cierpliwością, z jaką traktujemy samych siebie, ponieważ wszyscy jesteśmy skonstruowani duchowo w podobny sposób, nosząc pierwiastek Kosmosu, Boga, Nirwany, czy jak byśmy to nazwali. I coś jeszcze: przypomina współczesnemu człowiekowi, żeby idąc rano do pracy miał chwilkę czasu na spojrzenie na drzewa; być może kiełkują na nich wiosenne liście, być może zbliża się zima i opadły już ostatnie…

Więc dajmy się ponieść głosowi pana Moskala, który tak pięknie i spokojnie odczytuje za Hermannem Hesse niezwykle baśniowe w stylu fragmenty oparte na powtórzeniach, przykuwających słuchacza do tekstu czy wręcz hipnotyzujących, jak chociażby rozmowę Siddharthy z ojcem, czy spotkania z Kamalą…

-----

Dział recenzji powstaje przy współpracy z portalem www.info.audiobook.pl

Jerzy Lengauer

Załóż wątek dotyczący tego tekstu na forum

Audiobooki, czyli książki czytane:

„Siddhartha” - Hermann HessePod flagą biało-czerwoną„Senność” - „Ziewanne” historyjki„Moje drzewko pomarańczowe”, czyli lekcja czułości„Pachnidło” w interpretacji Tomasza TraczyńskiegoJęzyk angielski dla początkujących - recenzja„Lato przed zmierzchem” – Doris LessingHanna Bakuła „Hania Bania”„Nowe przygody Mikołajka” – René Goscinny„Kocham Paula McCartneya” – Joanna Szczepkowska„Kontrabasista” – Patrick SüskindPrzygody Olivera Twista - Charles Dickens„Złote nietoperze” – Grażyna Jeromin-Gałuszka„Ptasiek” – Williama WhartonaCheri„Wróżby Kumaka” – Günter Grass„Za blisko domu” – Linwood Barcley„Róże cmentarne”, czyli ogólne naśladowanie„Gnój” – Wojciech KuczokCzapa, czyli śmierć na ratyDynastia Miziołków„Zapiski na pudełku od zapałek” – Umberto EcoDzikie serce. Tęsknoty męskiej duszy„Kubuś Fatalista i jego pan” – Denis Diderot„Coś mocniejszego” – Rafał A. Ziemkiewicz„Lolita” – Vladimir NabokovChłopiec z Nowolipek, czyli „Nowolipie” Józefa HenaRyby śpiewają w Ukajali, czyli Amazonka w sycącej pigułceRio de Oro, czyli w dorzeczu Złotej Rzeki„Cienie nad rzeką Hudson” – Isaac Bashevis Singer„Śmierć mówi w moim imieniu” – Joe Alex„Trzech panów w łódce (nie licząc psa)” – Jerome K. Jerome„Obsługiwałem angielskiego króla” – Bohumil Hrabal„Źródło prawdziwej siły” – Fabian Błaszkiewicz„Morderca bez twarzy” – Henning Mankell„Tragedia w trzech aktach” – Agata Christie„Zgon Oliwiera Becaille”, „Nantas”, „Radykał” – Emil Zola„Spóźnieni kochankowie” – William Wharton„Lektor” – Bernhard Schlink„Gimnastyka dla języka” – Małgorzata Strzałkowska„Skarb w Srebrnym Jeziorze” – Karol May„Modlitwa o deszcz” – Wojciech Jagielski„Śmierć na Nilu” – Agata Christie„Gaumardżos! Opowieści o Gruzji” – Marcin Meller i Anna Dziewit-Meller„Dżuma” – Albert Camus
PodróżeKulturaMuzykaHistoriaFelietonyPaństwo, polityka, społeczeństwoPowieści i opowiadaniaKącik poezjiRecenzjeWielkie żarcieKomiks
PrzewodnikiAlbaniaNepalPolskaRumunia
Oceń zamieszczony obok artykuł.
Minister kazał, więc uprzejmie informujemy, że nasze strony wykorzystują pliki cookies (ciasteczka) i inne dziwne technologie m.in. w celach statystycznych. Jeśli Ci to przeszkadza, możesz je zablokować, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki. Więcej informacji znajdziesz w artykule: Pliki cookies (ciasteczka) i podobne technologie.