Swajambhunath / Swayambhunath (स्वयम्भूनाथ स्तुप), zwany czasem również Świątynią Małp (Monkey Temple), jest jednym z najstarszych miejsc kultu religijnego w Nepalu. Ten duży zespół hinduistycznych i buddyjskich obiektów sakralnych zlokalizowany jest około trzech kilometrów na zachód od centrum Katmandu, na szczycie wzgórza wyraźnie wyrastającego ponad resztę okolicy. Przy dobrej pogodzie rozciąga się stąd ciekawy widok na całe miasto i część okalającej go doliny, a w oddali dojrzeć można podobno białe ściany Himalajów.

Przed nami znajduje się główna stupa wzgórza. Obchodząc ją zgodnie z kierunkiem biegu słońca, wprawiamy w ruch umieszczone dookoła młynki modlitewne uwalniając do nieba modlitwę: Oṃ Maṇi-Padme Hūṃ – Bądź pozdrowiony, klejnocie w kwiecie lotosu. Po drodze mijamy pięć kaplic poświęconych pięciu wcieleniom Buddy. Poszczególne elementy stupy mają swoje znaczenie symboliczne: kwadratowa podstawa symbolizuje ziemię, kopiec wodę, wieża ogień, wieńczący ją parasol światło i powietrze, szczyt - eter, a trzynaście pozłacanych pierścieni na iglicy symbolizuje trzynaście stopni wtajemniczenia prowadzących do oświecenia. Symbole pięciu elementów znajdują się też dookoła stupy. Za Anantapurą są dwie świątynie: Vasupura (ziemia) i Vayupura (powietrze). Na północ od stupy znajduje się Nagpura (woda). Na północnym-zachodzie Agnipura (ogień) – spoczywający na otoczaku bóg o czerwonej twarzy. Piąty element (niebo i eter) symbolizowany jest przez Shantipurę znajdującą się na północ od stupy, zaraz przed Pałacem Pokoju.

Po obu stronach stupy znajdują się białe, bliźniacze śikhary wybudowane w 1646 roku przez wspomnianego już króla Pratapa Mallę. Ta po lewej to Anantapura, a po prawej Pratapura. Wyczytałem gdzieś ciekawostkę, że król ufundował śikhary, by zapewnić sobie przychylność bogów w wojnie z Tybetem.

Przykryta charakterystycznym, dwupoziomowym dachem pagoda Harati Devi poświęcona jest czczonej zarówno przez hinduistów jak i buddystów bogini ospy i innych epidemii. Wśród Newarów bogini Harati znana jest jako Ajima i czczona również jako opiekunka dzieci, dlatego świątynia jest szczególnie popularna wśród matek, które przychodzą tutaj po błogosławieństwo dla swojego potomstwa. Wizerunek bogini pochodzi z XIX wieku, wcześniejszy został zniszczony przez króla Ranę Bahadura Shaha (1775–1805 r.) po tym, jak jego żona zmarła na ospę. Najwyraźniej mszczenie się na bogach nie było dobrym pomysłem, bo król pożył zaledwie 30 lat.

Za stupą znajduje się gompa, czyli buddyjski klasztor. Podobno codziennie około godziny 16 odbywa się tu ciekawa uroczystość podczas której wierni śpiewają i grają na różnych instrumentach. Po schodach można wejść na znajdujący się mniej więcej na poziomie oczu buddy dach klasztoru. Zaraz obok jest wysoki posąg Awalokiteśwary. Tabliczka informuje, że pochodzi on z VII wieku n.e. Na niewielkim placu wyrastają z ziemi dziesiątki małych stup. Kolejny Budda, kolejna kapliczka. Pielgrzymi mieszają się z turystami, handlarze z żebrakami. W sklepikach pełny asortyment pamiątek.

Na północny-zachód od stupy znajduje się świątynia Shantipur, zwana czasem również Pałacem Pokoju, z którą wiąże się ciekawa legenda. Otóż podobno pod świątynią znajduje się ukryty pokój, w którym od tysiąca pięciuset lat mieszka i medytuje Shanti Shri. Od tego czasu mistrz pomaga mieszkańcom miasta gdy go potrzebują. W 1658 roku Król Pratap Malla zszedł do tajemniczego pokoju, by poprosić mistrza o pomoc w związku z trwającą suszą. Król musiał przejść przez kilka podziemnych pokoi, a każdy kolejny był straszniejszy od poprzedniego. W pierwszym były olbrzymie nietoperze i jastrzębie, w drugim głodne duchy, a w trzecim pełno węży, które ścigały go dopóki nie uspokoił ich mlekiem. W końcu król znalazł świętego, chudego jak szkielet, ale wciąż żyjącego i medytującego. Mistrz oczywiście pomógł i wkrótce spadł długo wyczekiwany deszcz.

Schody prowadzą w dół do zachodniej części Swayambhunath, a tu kolejne stupy, kolejne dzwony i dziesiątki małp. Wszystko pod dachem kolorowych chorągiewek modlitewnych, które furkocząc na wietrze, nieprzerwanie wysyłają do nieba zapisane na sobie modlitwy. To znaczy zakładamy, że są to modlitwy, bo odczytać ich nie potrafimy, a ku naszemu zdziwieniu sprzedawcy chorągiewek też nie są w stanie udzielić nam na ten temat rzetelnej informacji.

Małp jest zatrzęsienie. Biegają, skaczą po stupach, bawią się i przytulają, gonią i biją. Czują się pewnie, są u siebie. To raczej turysta musi się ich obawiać, bo bywają złośliwe i bezczelne jak ludzie. Jedna popisywała się przede mną cyrkowymi umiejętnościami, skacząc po zwisających sznurkach modlitewnych chorągiewek. Wyglądała raczej na zadowoloną, że ma widza... dopóki coś jej nie wyszło i spadła. Wtedy podbiegła i mnie kopnęła, a następnie szybko uciekła. Małpa.