Podróże małe i duże > Nepal – przewodnik

Tihar / तिहार – Święto Świateł (Nepal) – przewodnik

Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)

Tihar to jedno z najważniejszych, a zarazem najciekawszych z punktu widzenia turysty, świąt w Nepalu. Świętowanie trwa pięć dni począwszy od trzynastego dnia ubywania miesiąca Kau lā (कौला), co w 2011 roku kalendarza gregoriańskiego wypadało 24 października. Czasem nazywa się je również Świętem Świateł1, bo całe miasta i wsie skrzą się wtedy ognikami oliwnych lampek. Inna nazwa to Panchak Yama co oznacza ‘pięć dni Jamy’ – pana podziemi. Wbrew temu co mogłaby sugerować ta ostatnia, jest to jednak bardzo radosne święto ku czci życia i pomyślności, święto poświęcone bogini Lakszmi, braterstwu, psom, świętym krowom i krukom. W tych dniach domy są przyozdabiane girlandami kwiatów, lampkami oliwnymi, świeczkami i kolorowymi żarówkami, a nocą całe miasta są pięknie rozświetlane milionami małych światełek.

Wyczytałem gdzieś legendę, według której dawno temu żył król, któremu astrolog przepowiedział, że wkrótce przyjdzie po niego śmierć. Ale król nie chciał umierać, więc zapytał astrologa, czy jest jakiś sposób, by ten przykry moment odsunąć w czasie. Astrolog doradził mu, by spał przy świetle lampek oliwnych, które ma ustawić dookoła łoża, i aby ku czci bogini Lakszmi ozdobił nimi również cały pałac, zwłaszcza okna i drzwi. W końcu wąż przyprowadził króla przed oblicze Jamy, a ten otworzył swoją księgę, w której przy imieniu króla zapisana była liczba „0”, oznaczająca ilość lat życia jaka mu pozostała. Wtedy wąż szybko dopisał przed zerem cyfrę „7” dzięki czemu król mógł pożyć jeszcze 70 lat. W tym kontekście palenie oliwnych lampek zdaje się przedłużać życie, być może więc Nepalczycy rozświetlają w tych dniach swoje domy w nadziei, że im również wąż dopisze coś w księdze Jamy.

UWAGA! Wszystkich, którzy odwiedzali Nepal albo planują w najbliższym czasie się do tego kraju wybrać, serdecznie zapraszamy do współtworzenia tego przewodnika. Można w tej sprawie pisać na adres redakcji redakcja@libertas.pl.

Kag Tihar / Kag Pudźa (Kag Puja)

Pierwszy dzień świąt nazywany jest Kag Tihar lub Kag Pudźa i poświęcony jest krukowi (kag) – posłańcowi Śmierci. Istnieje w Nepalu przesąd, że gdy kruk kracze, to przyjdzie smutek, jest więc krakanie symbolem czegoś niedobrego, żalu i śmierci, zatem należy zadbać o dobre stosunki z tymi ptakami i oddać im należytą cześć, aby uniknąć smutku i przykrości. Rano rodziny przygotowują posiłek, ale jeszcze zanim sami zasiądą do stołu, w ofierze dla kruków na talerzach zrobionych z liści, wystawiają na zewnątrz część swojego jedzenia. Jeśli akurat nie ma w okolicy kruków, to dokarmiane są w ten sposób inne ptaki.

Kukur Tihar / Kukur Pudźa (Kukur Puja)

Tiharowy pies, Kathmandu (Nepal)

Drugi dzień nazywany jest Kukur Tihar lub Kukur Pudźa i poświęcony jest psu. Dwa czterookie psy należą do Jamy i strzegą wrót jego królestwa. Pies jest również rumakiem budzącego strach Bhajrawy. Znowu jest to więc wpływowe zwierzę o którego przychylność warto zadbać. Tak więc tego dnia psy dekorowane są girlandami kwiatów, obdarzane znakiem tika i dokarmiane smacznym jedzeniem. W zamian Nepalczycy proszą psa, aby strzegł ich domu oraz chronił go przed zniszczeniem tak, jak broni wrót królestwa boga Jamy. Po Katmandu biega wiele bezpańskich psów, ale tego dnia nawet te najbrzydsze, najbardziej zabiedzone i wynędzniałe kundle traktowane są z szacunkiem, przyozdabiane i dokarmiane.

Lakszmi Pudźa / Gai Pudźa

Tihar w Kathmandu (Nepal)Durbar Square, Kathmandu (Nepal)

Trzeci dzień, zwany Lakszmi Pudźa, jest najważniejszym dniem świąt. Rano, podobnie jak dzień wcześniej psy, czczone są krowy. Dzisiaj to one otrzymują znak tika, są obwieszane girlandami i karmione. Krowa, podobnie jak bogini Lakszmi, kojarzona jest przez Nepalczyków z bogactwem, a przede wszystkim jest dla hindusów zwierzęciem świętym.

Od zamierzchłych czasów dająca mleko krowa była bardzo cenna. Hinduiści najwyraźniej dorobili sobie do tego filozofię zauważając, że dziecko w pierwszym okresie życia pije mleko matki, a potem do końca życia już tylko mleko krowy. W ten sposób krowa staje się dla nas kimś wyjątkowym, świętym, matką wszechświata. Jest tak święta, że czasem jej łajno układa się w różnych miejscach domu, a jej mocz używany jest do różnych religijnych ceremonii oczyszczających! Nie byłem świadkiem, więc nie wiem, jak technicznie wygląda pobieranie moczu krowy ani w jakich ilościach się go spożywa. Podobno kilka kropel wystarczy...

Bodnath, Kathmandu, (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Bodnath, Kathmandu, (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)
Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)

Śpiewy i tańce można zauważyć cały dzień, ale kulminacja Świąt przypada wieczorem, kiedy czczona jest bogini Lakszmi, na której przyjście Nepalczycy szykują się od kilku dni, zamiatając ulice, sprzątając swoje domy i przyozdabiając je girlandami. Przed wejściami do domów i sklepów pojawiają się ołtarzyki, ścieżki światła zapraszające Lakszmi, boginię bogactwa, szczęścia i mądrości, do domu. Podobno bogini powstała z oceanu i nosi w sobie całe jego bogactwo. Jej rumakiem jest sowa, która tego dnia lata nad całym światem sprawdzając, czy jej pani jest należycie czczona.

Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)
Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)
Bodnath, Kathmandu, (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)

Przed domem przygotowywane jest specjalne miejsce. Jeśli się nie mylę, to oczyszcza się je najczęściej za pomocą gnojówki zmieszanej z czerwoną gliną, smarując coś na kształt koła, a czasem także prowadząc ścieżkę do domu. Na tym buduje się ołtarzyk, zapala lampki oliwne lub świeczki, często usypuje piękne, kolorowe wzory, używa kwiatów, kadzidełek. Widzieliśmy na tych miniołtarzykach także ryż, banany i inną żywność składaną w ofierze. Stąd prowadzi się coś w rodzaju ścieżki z lampek oliwnych, aż do najważniejszego pokoju w domu, gdzie trzymane są najcenniejsze rzeczy (pokój pudźy). Podobno każdy Nepalczyk ma w domu skrzynkę przechowywaną od pokoleń, do której co roku tego dnia wkłada jakieś pieniądze w ofierze bogini. Pieniądze nie są nigdy wykorzystywane, chyba że w razie jakiejś nagłej i niezwykle ważnej potrzeby. Gdzieś czytałem, że ofiarę odprawia się o zmierzchu, ale widzieliśmy również ołtarze dla Lakszmi budowane za dnia. Może każda rodzina ma swoje tradycje i sposoby na świętowanie Tiharu i poszczególne obrzędy mogą się różnić.

Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)

Ofiara odprawiana jest nie tylko w domach, ale również w firmach i sklepach. W przeciwieństwie do nas Nepalczycy podczas najważniejszych świąt nie zamykają się w mieszkaniach. Przez całą noc ulice tętnią życiem, chłopcy i dziewczynki tańczą i śpiewają tiharowe piosenki, które królują tego dnia również w nepalskiej telewizji. Chodzą od domu do domu, od sklepu do sklepu i zbierają pieniądze oraz inne podarki w zamian za śpiew i taniec. Przeważają dzieci, ale spotykamy również złożone ze starszych ludzi zespoły grające na byle czym. Wszyscy się uśmiechają i atmosfera jest bardzo miła, a zabawa trwa ponoć całą noc. W każdym razie trwała jeszcze, gdy wracaliśmy do hotelu.

Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)

Nepal Sambat, Lama Chopa, Govardhan Pudźa i Mha Pudźa

Tihar w Kathmandu (Nepal)Dziewczyny na ulicznej dyskoteceTihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)

Czwarty dzień obchodzony jest bardzo różnie. Podobno najpopularniejsze jest odprawianie ceremonii Lama Chopa lub pudźy ku czci wołu, a wyznawcy Kriszny odprawiają pudźe Govardhan. Jeśli dobrze zrozumiałem, to budują oni kopce z gnoju(sic!) i je przyozdabiają, a następnie oddają im cześć.

Według lunarnego kalendarza Newarów zwanego Nepal Sambat, który wyznacza również rytm życia religijnego w kraju, tego dnia rozpoczyna się dla Nepalczyków nowy rok. Pierwszego dnia miesiąca Kachha lā (कछला} roku 1132 (27 października 2011 roku według kalendarza gregoriańskiego), Nepalczycy przywrócili Nepal Sambat jako oficjalny kalendarz Nepalu, ale wcześniej również dzień ten hucznie świętowano. Na ulicach jest tłoczno, a po mieście jeżdżą platformy, z których rozbrzmiewa głośna muzyka. W jednym miejscu natrafiamy na uliczną dyskotekę. Potężne kolumny zamontowane nad ulicą przyciągają swoim głosem z daleka. Jakaś dziewczyna z mikrofonem, pełniąca rolę didżeja, tańczy razem z kolorowym tłumem i zachęca by się przyłączyć, a obok Nepalczyków bawią się również turyści.

Pierwszy dzień nowego roku ma znaczenie symboliczne, tego dnia w pewnym sensie zaczynamy wszystko od nowa. Dlatego aby zapewnić sobie pomyślność Newarowie odprawiają Mha pudźę, ofiarę dla samych siebie. Mha oznacza ciało, ale rytuał ma za zadanie oczyścić nie tylko ciało, lecz także mowę i umysł. Ciało wykonuje polecania umysłu, a mowa wyraża jego stan, dlatego dla dobrego, szczęśliwego i harmonijnego życia należy utrzymać te trzy elementy w czystości. Rytuał ten ma również pomóc w zrozumieniu i szanowaniu samego siebie, co jest warunkiem zrozumienia innych, a także wzmocnić swojego ducha, anioła stróża, jakiego ma każdy człowiek tak, by ten chronił nas od zła i pomagał nam przez cały rok.

Rytuał odprawia się z reguły wieczorem. Zaczyna się od wybrania miejsca, w którym usiądzie cała rodzina. Wszyscy siadają w rzędzie twarzami skierowanymi na wschód lub zachód, następnie dokonują oczyszczenia podłogi przed sobą za pomocą gnojówki zmieszanej z czerwoną gliną. Jeśli nie mają gnojówki i gliny można użyć do oczyszczania święconej wody. Na oczyszczonym miejscu przed sobą każdy z członków rodziny tworzy swoją mandalę, która staje się czymś w rodzaju wrót do samego siebie.

Tihar w Kathmandu (Nepal)życie w Kathmandu (Nepal)Durbar Square, Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)

Bhai Tika

Durbar Square, Patan (Nepal)Patan (Nepal)

Bhai tika to piąty i zarazem ostatni dzień Tiharu. Nazwa zapewne wzięła się stąd, że tego dnia siostry przyozdabiają czoła swoich braci (bhai) znakiem tika oraz zawieszają im naszyjnik z kwiatów (malla), dziękując za opiekę i życząc długiego życia. Bracia odwdzięczają się za to drobnymi pieniędzmi. Dzień wcześniej królewski astrolog wyznacza odpowiedni na to moment. Tradycyjnie rytuał wygląda w ten sposób, że brat siada na podłodze, a siostra okrąża go trzy razy, skrapiając podłogę oliwą. Następnie smaruje olejem jego uszy i włosy oraz robi kolorowym proszkiem znak tika.

Jeśli ktoś nie ma siostry lub brata, może sobie kogoś „adoptować”. Jeśli do tego dojdzie, osoby te stają się sobie bardzo bliskie, prawie tak, jakby w rzeczywistości były dla siebie rodzeństwem, a więź ta pozostaje już do końca życia i z każdym kolejnym rokiem się umacnia.

Bhailini – Tiharowe piosenki

Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)Bodnath, Kathmandu, (Nepal)

Jedną z charakterystycznych cech Tiharu są śpiewy i tańce. Trudnią się tym głównie dzieci i młodzież, ale widzieliśmy również muzykujących i tańczących dorosłych. Dzieci chodzą od domu do domu, od sklepu do sklepu, błogosławiąc je i życząc pomyślności w interesach, za co dostają pieniądze i słodycze. W tych dniach wykonywane są specjalne tiharowe piosenki (Bhailini), które zresztą rozbrzmiewają nie tylko na ulicach, ale również w telewizji. Niektóre źródła mówią, że wykonywane są one tylko trzeciego dnia Tiharu, ale wydaje mi się, że i w kolejnych dniach je słyszeliśmy.

Są dwa rodzaje piosenek: Deusi – śpiewane głównie przez chłopców i Bhailo – śpiewane przeważnie przez dziewczęta. Piosenkę typu Deusi może napisać w zasadzie każdy, warunek konieczny jaki musi spełniać, to to, że każda linia musi kończyć się słowem Deusuray. Chłopcy chodzą od domu do domu, grając na byle czym i śpiewając. Raczej nie są przy tym jakoś specjalnie natrętni, jeśli właściciel zasugeruje, żeby sobie poszli, to odchodzą dalej.

Gdy słuchaliśmy śpiewających przed sklepami dzieci, wyraźnie słyszeliśmy jak śpiewają „kasiurę!”, a nasza teza potwierdzała się, gdyż później najczęściej jakieś pieniądze za swój śpiew otrzymywali. Ortodoksyjni tłumacze będą pewnie utrzymywali, że dzieci nie śpiewają wcale „kasiurę”, ale „desiure” i słowo to ma zupełnie inne znaczenie, ale my ortodoksyjni nie jesteśmy, ba, nie znamy nawet nepalskiego, więc wyraźnie słyszymy, że chodzi o pieniądze! Dla zainteresowanych znalazłem tekst przykładowych piosenek:

Deusi Re (Deusuray)

Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)

Bhana Mera Bhai Ho Deusuray. (Powiedzcie to bracia, powiedzcie: Kasiurę!) Sormelai Kana Deusuray. (Powiedzmy to głośniej i powiedzmy to razem. Kasiurę!) Rato Batoo Deusuray. (Czerwona ścieżka. Kasiurę!) Chiploa Batoo Desuray. (Śliska ścieżka. Kasiurę!) Laddai Paddai Deusuray. (Ślizgając się, sunąć. Kasiurę!) Akeya Hami Deusuray. (Twojemu domowi! Kasiurę!) Yo Garma Laxmi Deusuray. (W tym domu pani Lakszmi. Kasiurę!) Sadthai Aun Deusuray. (Zawsze będzie. Kasiurę!) Hamilai Denus Deusuray. (Oddaj nam co masz, pieniądze lub jedzenie. Kasiurę!) Bidtha Garnus Deusuray. (Prosimy daj i powiedz do widzenia, byśmy mogli zaśpiewać następnemu domowi! Kasiurę!)

Bhailo

Tihar w Kathmandu (Nepal)Tihar w Kathmandu (Nepal)

Hario Gobar le lipeko (Skacząc przez gnojówkę) laxmi puja gareko (czcimy boginię Lakszmi) hey aunsi ko baro (w dzień nowiu) gai tiharo bhailo (krowa, światło i śpiewy) aye hami tesai ayenau (nie przyszliśmy ot tak sobie) bali raja le pathayeka (przysłał nas król Bali) aye aunsi baro (w tym dniu nowiu) gai tiharo bhailo (krowa, światło i śpiewy)

Tihar okiem kamery

Aby wyświetlić obiekt zainstaluj wtyczkę: Adobe Flash Player

Witold Wieszczek
  1. Tihar jest odpowiednikiem indyjskiego święta Diwali, którego nazwa jest skrótem od słowa „Dīpāvalī” (दीपावली) oznaczającego rząd lampek, ścieżkę światła.

Załóż wątek dotyczący tego tekstu na forum

Nepal – przewodnik:

Katmandu / Kathmandu / काठमाडौ / Kantipur (Nepal) – przewodnik (105 zdjęć)Durbar Square, Katmandu (Nepal) – przewodnik (104 zdjęcia)Stupa Bodnath / Boudhanath / Bauddhanāth / बौद्धनाथ, Katmandu (Nepal) – przewodnik (32 zdjęcia)Swajambhunath / Swayambhunath / स्वयम्भूनाथ स्तुप, Katmandu (Nepal) – przewodnik (52 zdjęcia)Pokhara / पोखरा (Nepal) – przewodnik (69 zdjęć)Bhaktapur / भक्तपुर / Bhadgaon (Nepal) – przewodnik (82 zdjęcia)Patan / पाटन / Lalitpur (Nepal) – przewodnik (84 zdjęcia)Tihar / तिहार – Święto Świateł (Nepal) – przewodnik (48 zdjęć)Dhunche – Thulo Bharkhu – Thulo Syabru (Nepal) – przewodnik (55 zdjęć)Thulo Syabru – Hot Springs – Bamboo – Lama Hotel (Nepal) – przewodnik (22 zdjęcia)Lama Hotel – Ghoda Tabela – Langtang (Nepal) – przewodnik (45 zdjęć)Langtang – Yamphu – Kyanjin Gompa (Nepal) – przewodnik (51 zdjęć)Kyanjin Gompa – Kyanjin Ri – Kyanjin Gompa (Nepal) – przewodnik (43 zdjęcia)Kyanjin Gompa – Langshisha Kharka – Kyanjin Gompa (Nepal) – przewodnik (41 zdjęć)Trekking w Nepalu – najważniejsze informacje – przewodnik (15 zdjęć)Paśupatinath, Katmandu (Nepal) – przewodnik (41 zdjęć)Dakshinkali – świątynia bogini Kali (Nepal) – przewodnik (51 zdjęć)Ceremonie religijne w Indiach i Nepalu – przewodnik (18 zdjęć)Królewski Park Narodowy Chitwan (Nepal) – przewodnik (41 zdjęć)
PodróżeKulturaMuzykaHistoriaFelietonyPaństwo, polityka, społeczeństwoPowieści i opowiadaniaKącik poezjiRecenzjeWielkie żarcieKomiks
PrzewodnikiAlbaniaNepalPolskaRumunia
Oceń zamieszczony obok artykuł.
Minister kazał, więc uprzejmie informujemy, że nasze strony wykorzystują pliki cookies (ciasteczka) i inne dziwne technologie m.in. w celach statystycznych. Jeśli Ci to przeszkadza, możesz je zablokować, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki. Więcej informacji znajdziesz w artykule: Pliki cookies (ciasteczka) i podobne technologie.