Ukraina – państwo położone w Europie Wschodniej, graniczy z Białorusią, Rosją, Mołdawią, Polską...

Graniczy z Polską... Jest blisko, ale co tak naprawdę o niej wiemy? Kojarzy nam się z tanią wódką, bałaganem w sejmie, biedą i postradziecką mentalnością, ale to nie obrazuje tego wielobarwnego kraju. W swoich artykułach chciałabym przybliżyć nieco tematykę Ukrainy i zachęcić do niedrogich i pasjonujących wycieczek w tamte rejony. Moje ukraińskie opowieści zacznę od kilku słów o języku i jego sytuacji w ojczyźnie.

Język ukraiński każdy z nas prawdopodobnie słyszał, być może nie do końca zdając sobie z tego sprawę. Ukraińcy w Polsce nie są bowiem rzadkością – wyjazd zarobkowy do Polski powszechny jest zwłaszcza w przygranicznych miejscowościach na Ukrainie. Język ukraiński ma wiele wspólnych cech z językiem rosyjskim, dlatego bywa z nim mylony; ale podobny jest także do polskiego. Jest on twardszy od rosyjskiego, nie występuje w nim tzw. „akanie”, czyli zamiana nieakcentowanego „o” na „a”. Dzięki tym dwóm cechom Polakowi nie znającemu żadnego z tych dwóch języków zdecydowanie łatwiej będzie zrozumieć ukraiński. Podobnie jak w rosyjskim, w ukraińskim występuje przedniojęzykowo zębowe („głębokie”) „l”, labializowane „o” (w wymowie przechodzące nieco w „u”) i ruchomy akcent, co nadaje językowi charakterystyczną wschodnią „śpiewność”. Do zapisu języka także używa się cyrylicy. Natomiast charakterystyczną cechą ukraińskiego jest dźwięczne (faryngalne) „h”, występujące niegdyś w języku polskim jako „samo h”, pamiętane przez najstarsze pokolenie. Moja leciwa ciocia wciąż dziwi się, jak można napisać „herbata” przez „ch”. „Przecież to słychać!” mówi.

Sytuacja języka ukraińskiego jest trudna. W kraju, w którym jest językiem urzędowym, często trzeba długo szukać, aby usłyszeć go na ulicy. Wszechobecny jest język rosyjski, posługuje się nim – w zależności od statystyk – według najbardziej optymistycznej 29,3% społeczeństwa. Jednak badania Kiev International Sociology Institute podają, że językiem rosyjskim na co dzień posługuje się około 43–46% populacji Ukrainy.

Po rosyjsku mówią zwłaszcza Ukraińcy ze wschodu i południa państwa. Zachodnia Ukraina mówi po ukraińsku, a często tzw. surżykiem, czyli wplatając do ukraińskiego rosyjskie słowa, dowolnie używając gramatyki rosyjskiej i ukraińskiej.

Język staje się kartą przetargową w polityce – jeśli dana partia stawia na poparcie społeczeństwa ze wschodniej Ukrainy, obiecuje wyrównanie statusu języków w kraju, czyli uczynienie rosyjskiego urzędowym; jeśli zaś partii zależy na poparciu zachodu, zazwyczaj w swym programie stawia na ukrainizację języka.