ISSN: 1689-6688
niedziela, 26 lipca 2009
ISSN: 1689-6688
niedziela, 26 lipca 2009
Spotkali my się w pora ludzi na farze, co by ułożyć jadłospis na śląski obiod, kierego prezyntacjo bydzie w niedziela na odpuście na Nikiszu. Ja, siedzieli my z godzina i uzgodniali co momy kupić. Jak my już wszystko uzgodnili, to się komuś przypomniało, że tak naprowdy to niy wiadomo jakie zrobić kluski i kiere z nich som tak naprowda śląskie? No i co? Bo do jednych z nos śląskie kloski – to som te biołe z dziurkom a dlo innych tarte. W końcu poszli my na kompromis i uzgodnili, że bydymy robić i jedne i drugie. Jak my momy takie wątpliwości, to ci ludzie co przyjadom tyż sie mogom wadzić abio miyndzy sobom abo z nami. Na szczyńście umieli my sie dogadać i kartka zapełniła się wszystkimi niyzbyndnymi zakupami.
A jak przyszło do godanio jak się robi swojskie nudle, to mało brakowało a spotkanie może by się skończyło dopiero za pora godzoin. Ale tu już niy było żodny zwady, ino...wspomniynia.. A nudle to się robi tak: kilo mąki, piyńć żółtek, trocha gorący wody (jak do normalnego ciasta). Wszystko to razym wymieszać, wyrobić gładkie ciasto, No tu to trza mieć tak zwane oko, bo wiycie, że dobro gospodyni to robi wszytko na oko, to jest nojlepszo miarka. Potym te nudle rozwałkować na ciynkie placki, podsypać mąką żeby się niy kleiły i poczekać aż trocha wyschną. Ino jak tak schnom, to co jakiś czas trza je przeciepywać palcami coby się niy sklejały. A jak my byli bajtlami, to nom się trocha nudziło do obiadu to mama kroiła nom taki wiynkszy posek nudli, ciepało się to na blacha i podpiekało. To było trocha tak jak dzisiej maca. Godom wom spróbujcie se kiedyś takie coś się zrobić.
Te dzisiejsze lazanie i inne rzeczy mogom się skryć. Potym jak już te nudle wyschną to krojymy je nojpiyrw na takie wiynksze poski a potym to już na takie drobniutkie, jak wto woli, bo jedni lubiom takie grubsze a inni ciyniutyńkie, ale to już jest sztuka. Nojlepi to te krojenie nudi wyłazi mojemu somsiadowi. No i tak pół tego spotkania upłynęło nom na takich wspomnieniach, na nudlach pieczonych na blasze, na tym wto jak je robi, jak kroi, wto robi nojlepsze i czy dzisiej te kupne som podobne do tych domowych.
Ja, zaś momy spotkanie, bo przeca chyba wiycie, ze jak chce się coś zrobić to trza pewne rzeczy pouzgadniać. Coś zorganizować, coś pożyczyć, coś kupić, coś jeszcze uzgodnić. Kożdymu z nos przypisać jakoś rola. Jak to sie godo po śląsku „pozapinać na łostatni knefel”.
Bo choćby niy wiym co się godało, wto spił potym ta śmietanka i komu przypod splendor za organizaja taki cały imprezy, to kożdy z nos jest ważny. Wszyscy my som jak trybiki jedny wielki maszyny. Nawet Piotrek czy Adaś co noszom stoły abo majom niyprzewidziano fucha... jak trzymanie namiotu co by go rozłożyć. Tak naprowda to tym Piotruś czy Adaś som ważniyjsi niż my wszyscy, bo jak oni coś zawalom w ty ficzyny robocie, to wszystko inne może zaroz tyż leżeć. Ważne tyż som te wszystkie mode frelki co nom dzielnie pomogały, bo bez nich tyż by nom było ciynżko. Zresztom przy ty cały dyskusji były takie momenty, że mi się to wcale a wcale niy podobało. Ponoć jak to godajom co by impreza była udano to zwada musi być. Ino czasami źle jak sie robi niypotrzebnie zamiyszanie przy jakiś rzeczy, kiero i tak idzie załatwić inaczy. Ale niy przejmujcie sie, bo tak naprowdy to niy była żodno haja ino jak to sie godo po polsku – dyskusja. A poza tym jakby się wszyscy na wszystko zgodzali to tyż potym mogłoby coś niy wyjść. A tak w niedziela rano wszyscy uśmiychniynci i zadowolyni stanom na swoich miejscach, bo te wszystkie emocje już się wcześni zdążyły rozładować. Poza tym niy kożdy musi mieć takie samo zdanie co ta drugo osoba. Dobrze, że nasza ekipa, bo już my sie tak jakoś dogodali, że stale robiymy coś w tym samym gronie umiymy sie z sobom dogodać. My sie ani niy wadzymy, ani niy dyskutujymy. Robiymy to co do nos należy.
Pod wieczór siedza razym z poroma kamratkami w kuchni na farze i bawia a raczyj bawimy się w: ”babcia Józia” z tego popularnego serialu „Plebania”. Jo akurat siedza i obiyrom kartofle. Nasza „szefowo” kroi wszystko to co potrzeba do roladów, bo jutro na odpuście bydzie wystawiono śląsko kuchnia w kiery bydzie się warzył prawdziwy śląski obiod.
No, ale żeby się wszystko jutro udało to tyż trza pora rzeczy przygotować wcześni. Możecie mi niy wierzyć, ale taki obiod jak rosół z nudlami, kloski, modro kapusta i rolada musi być czyńściowo przygotowany wcześni, nawet jak warzycie ino do swoi rodziny, a tu mo być obiod do dziesiyńciu zacnych gości i jeszcze po jedny, dwóch kluskach na degustacjo dlo ludzi. No toż szkrobiymy te kartofle, robiynmy te nudle. We wielkim garze bulgoce wywar na rosół. Wszyscy robiom to zgodnie, żodyn z żodnym sie niy wadzi. A czymu na farze? Ano dziynki naszymu proboszczowi to jest teraz jedyne miejsce kaj się mogiymy spotkać. Na Nikiszu ni ma ani żodny świytlicy ani Domu Kultury. Co prawda jest w planach remont i otwarcie Muzeum Śląskiego, kiere mo spełniać tako funkcja, ale na to jeszcze trzeba czasu.
Momy obiecane, że w 2012 roku, ino czy to sie udo tego niy wiadomo.
Warzymy a uwijomy się z tym, bo o szósty wieczór w naszym kościele som odpustowe niyszpory i kożdy z nos chce na nie zdążyć. Tyn niyszpor jest taki ważny jeszcze z jednego powodu, oprócz tego odpustowego. Zawsze, co roku na Nikiszu po ty wieczorny, odpustowy mszy z wieży naszego kościoła gro kopalniano orkiestra i tak jest – dlo mie od zawsze.
W tym dniu tyż idzie wlyź na kościelno wieża i pooglądać się jak wyglądo Nikisz z gory.
To już chyba wiycie, ze tyn odpust niy był taki jak wszystkie inne. Jak by wtoś przelecioł o szósty rano nad Nikiszym, to by zoboczył tłumy mrowek lotajacych po placu kościelnym. Jedni coś trzymiom inni coś noszom. Rzeczy lekkie i ciężkie. Stoły, ławki, stołki, kawałek sznurka, gorczek, szolka, malowano flaszka, książki. A wszystko równie ważne. Bo przeciyż trzeba zdążyć, by przed dziesiątom wszystko już było gotowe. O dziesiąty miało miejsce uroczyste otwarcie Punktu Informacji Turystycznej a potym zaczął się odpust na Nikiszu.
Niy był to taki normalny odpust jakich wiela w kożdy inny parafii. Na odpuście u świynty Anny mieszało się wszystko ze wszystkim i wszyscy ze wszystkimi.
Tak jak co roku o jedynosty była odpustoo suma, z procesjom i starkami w strojach śląskich oraz starzykami w ślonskich strojach i w galowych mundurach górniczych. Oczywiście na Jonowie były sztandy i karasole a pod kościołym sztadny z odpustowymi piernikami makronami, kostkom z piernika i moimi ulubionymi kartofelkami z marcepanu.
Na placu kościelnym pod namiotami porozkładane były wydawnictwo świyntego Jacka, przy kierym szło kupić ksiązki i dewocjonalia, trocha dali biżuteria. Swoje stoisko miało Stowarzyszenie „Razem dla Nikiszowca”, kaj sprzedawane były wyroby rękodzieła przygotowane przez mieszkańców Nikisza. Szło tyż kupić tradycyjne śląskie stroje.
Na środku rozgościło się stoisko z kołoczym i innymi kołoczkami. Zainteresowane było tak wielkie, że mimo dodatkowy roboty w piekarni ciasta brakło już o piyrszy. Honorowym gościym była prof. Dorota Simonides, nikiszowianka kiero podpisywała swoje książki.
Po drugi strone placu kościelnego rozgościła się Kuchania Śląsko, kaj stoł stary byfyj a na nim moździyż – dzieci pytały się co to jest, bo niy znały takiego urządzynio – żelazka z duszom, młynki do kawy. Obok byfyja stoła ławka a nad niom wisioł wandschouner1, taki jakie kiedyś w śląskich domach wieszało się na romach. Ta była haftowano w kwiotki, ale som tyż takie na kierach wyszywane były przysłowia w stylu „Kto rano wstaje temu Pan Bóg daje”. Przy śląski kuchni nojwiyncy ludzi pytało właśnie o nie. W kuchni był tyż stary dymbowy stół i stołki, kiere byście dzisiej z biydom udźwigli. No i tu przy tym stole zasiedli zacni zaproszyni goście. Nojpiyrw przy kawie i kołoczu, a potym o drugi przy śląskim obiedzie. Wszysto się dzioło naroz, moja koleżanka kiero ważyła tym obiod udzielała wywiadu do radia – bo cały czos leciała na żywo transmisja w Radiu Katowice. Mie w tym czasie obwozili rykszom po Nikiszu, bo jak żech sie późni dowiedziała mom przyniyść szczyńście ryksiarzowi, emerytowanymu górnikowi Kopalni Wieczorek, kiery ta ryksza som zrobił a jo miałach zaszczyt być piyrszom pasażerkom tego wehikułu. Dlo tych co czytali chciałach sprostować jedna wypowiedź, jo od lot jeżdżą konno, to czego jak czego ale rykszy się niy boja. To ani niy kopie ani niy gryzie a co nojwyży czynsie, ale wierzcie mi na słowo, że koń bardzi wos wyczynsie niż taki rower. Pojawiła się tyż bryczka, ale pod tym wzglyndym mom pecha, już drugi roz niy udaje mi sie załapać na przejażdżka. Nastymponym razym ciepna wszystko i poleca bo mi sie marzy rudnka bryczkom naokoło Nikisza, ino z jednym zastrzeżyniym koniecznie na koźle.
Na środku kole poczty dzieci malowały wielki Balkan2. Musza wom napisać co to jest tyn Balkan do nos, starszych Nikiszowiokow, bo to co w przypisach to trocha za mało.
No toż dzieci malowały tym Balkan i inne obrozki. Chyba nojwiyncy radości miały z tego bezkarnego mazanio się farbami niż z samego malowanio. Otwarto tyż zostałą letnio kawiarenka, kaj jak wtoś chciał móg się czego napić, zjeść loda czy kiełbasę z grilla. A pod samymi komzonami rozgościli się artyści przede wszystkim z Grupy Janowskiej oraz z zaprzyjaźnionych grup malarskich. Tam tyż odbywał się plener malarski, kaj szło podpatrzyć artystów w trakcie malowania. Cały czos w trakcie trwania imprezy odbywały się gry uliczne, świat gier komputerowych zostoł przeniesiony tym razym w scyneria Nikisza.
Pojawioł się niyspodziwyanie super bohater – Metan, kiery zaglondoł wszyndzie kaj sie dało i tam kaj sie niy dało tyż. Zaś nasi starsi koledzy przypomnieli w jakie zabawy kiedyś sie bawiło na Nikiszu ino mie kozali sie iść pograć w pociorki. Chyba oba zwariowali jak jo grałach za bajtla w fuzbal, hokej, cymbergaja to oni mi teraz kożom grać w pociorki? Niy to mie wczoraj znerwowali. A mieli mi jeszcze pokozać jak sie gro w „Guśka” A to sie gro tak, gro sie w styrech, trza wykopać piyńć dołkow, kożdy mo swoj kierego broni i piaty do kierego trza wkulać puszka po groszku. A kulo sie te puszki sztylym od łopaty abo kilofa. Kożdy musi bronić tego swojego dołka a tyn co wkulo do tego piątego, to wygrywo. Ino wcześni sie ustalo do jakiego wyniku sie gro.
Na rynku, przy wjeździe na ulica Rymarsko stołą scyna kaj cały czos trwały koncerty i wystympy artystyczne. Był wystymp orkiestry górniczy przeplatany fragmentami operetek, wystymp śląskiego zespołu folklorystycznego a cało impreza zakończył zespół akordeonistów.
Tak jak na odpust przystało było kolorowo, wysoło no i trocha inaczy niż zwykle. Mom nadziejo że wszyscy goście tyż sie dobrze bawili i ci wielcy, i ci mali. Na pewno atrakcji niy brakowało.
wandschouner – wyraz pochodzi z niemieckiego, chyba nie ma innego określenia a oznacza „makatę”, którą wieszało się kiedyś w śląskich domach albo nad stołem albo na tzw. romie – była to niewielka półeczka a pod nią specjalny drążek, z którego zwisały te makatki. Wszystkie były ręcznie haftowana i zazwyczaj wyhaftowane było na nich jakieś przysłowie.
Balkan – kolejka wąskotorowa łącząca Giszowiec z Szopienicami, jeździła od początku powstania osiedla do 31. 12. 1977 roku. Nawiązując do kolei Bałkańskich została tak żartobliwie nazwana przez mieszkańców a nazwa przyjęła się na tyle, że obowiązuje tutaj do dzisiaj. W najbliższym czasie poświęcę cały artykuł tej niezwykłej kolejce.
