Myślę, że każdy z nas spotkał w życiu przynajmniej jedną osobę, która zachwyciła go swoją przejrzystą postawą, spojrzeniem na rzeczywistość i niezwykłym duchem. Ja pamiętam kilku swoich wykładowców z AGH i z seminarium – ludzi niezwykłej wiedzy, o rozległych horyzontach myślowych, a jednocześnie o niespotykanej mądrości i prostocie. I o ile większość profesorów ograniczała się do przekazywania wiedzy, o tyle ta garstka, o której piszę, emanowała ponadto jakąś niezwykłą życiową radością. Potrafili wzbudzić w studentach fascynację – jeżeli już nie samą geometrią wykreślną, to choćby ich zachwytem i radością, jakie sami czerpali z wykładania tego przedmiotu.

Pierwszy dysonans z jakim musimy się zmierzyć – wiedza to niekoniecznie mądrość. Pewnie nikogo nie dziwi stwierdzenie: „Chcesz stracić rozum - zacznij studiować filozofię, chcesz stracić wiarę – teologię”. Jest to bolączka naszych czasów: wiedza utraciła swoje naturalne więzy łączące je z życiową mądrością i vice versa. Operujemy prostym podziałem społecznym: człowiek nauki nie może mieć nic a nic wspólnego z wiarą (bo podważałoby to jego kompetencje naukowe), a z drugiej strony człowiek wierzący na dobrą sprawę powinien być głupi jak but (w końcu powinien być oderwany od spraw tego świata).

Paradoksalnie, ludzie wierzący nierzadko sami uciekają przed zdobywaniem wiedzy teologicznej, bo boją się, że ich doświadczenia duchowe mogą prysnąć niczym bańka mydlana właśnie w konfrontacji z tą wiedzą. Nie trzeba chyba dodawać, że w konsekwencji uciekają oni także od ludzi mających wiedzę (ot, choćby preferujących tzw. ateizm naukowy) zamykając się w bezpiecznym świecie wiary, z którego niedaleko do idolatrii.

Z drugiej strony można mnóstwo studiować, kończyć dodatkowe fakultety – ale droga do mądrości jeszcze daleka. Studenci pewnie mnie zrozumieją – kto najbardziej daje w kość? Świeżo upieczony doktor. Otrzymuje wprawdzie mandat do nauczania ludzi, ale sam dopiero uczy się być dla nich ojcem/matką.

Nie przypadkowo odwołuję się tutaj do tajemnicy ojcostwa. Według Ewagriusza z Pontu duchowe ojcostwo polega właśnie na przekazywaniu zarówno wiedzy jak i mądrości. Nie ogranicza się ono do przekazania informacji, zapoznania człowieka z ogromem materiału, który musi opanować. Ojcostwo oznacza także towarzyszenie w trudnej drodze zdobywania wiedzy, a w konsekwencji – mądrości. Zakłada ono z jednej strony wolność ucznia, który ma prawo do błędu w swoich poszukiwaniach, a z drugiej opiera się na stanowczej postawie ojca, który powinien mieć pełniejszą perspektywę drogi po której kroczy jego uczeń.

Głównym wrogiem realizacji tego ojcostwa jest gniew, a rodzi się on z braku pokory. Dopiero wiedza skonfrontowana z życiem owocuje łagodnością. W innym wypadku ojciec/ksiądz/wykładowca będzie wiecznie osobą nadętą i zdenerwowaną ponieważ ci, których prowadzi, chodzą swoim drogami a nie jego własnymi.

W ten sposób ukazał nam się drugi dysonans – dotyczący samego człowieka. Jest to brak integralności wiedzy i życia codziennego. Wprowadza to często rozdarcie pomiędzy życiem zawodowym a osobistym – myślę, że każdy z nas mógł tego doświadczyć, kiedy chciało się iść kopać piłkę, a mama kazała przysiąść do matematyki. Umiejętność oswojenia jednej i drugiej płaszczyzny owocuje mądrością z której rodzi się wspomniany zachwyt. Ta mądrość sprawia, że poświęcając się studiom angażuję się w nie cały, choć nie są dla mnie całym światem. Z przejawem takiej mądrości spotkałem się między innymi u znanej śpiewaczki operowej, która z niezwykłą prostotą opowiadała, jak po premierze spektaklu, po zdjęciu balowej sukni i zmyciu makijażu, rusza śmiało do pobliskiego spożywczaka, by kupić sobie coś na kolację. „Owacje owacjami, ale przecież jestem śmiertelnie głodna po takim wysiłku”.