Umiejętność stawiania pytań jest, jakby nie patrzeć, cechą tylko i wyłącznie ludzką. Jakoś trudno mi wyobrazić sobie kotka, który mrucząc pyta swojego właściciela, jaka jest zasada Wszechświata. Z podobną trudnością wyobrażam sobie psa patrzącego głęboko w oczy swojego pana, a po westchnięciu stawiającego ni stąd ni zowąd pytanie: „Stary, skąd tyle zła na świecie?”. No właśnie, umiejętność stawiania pytań wyróżnia człowieka ze świata innych stworzeń, a umiejętność stawiania pytań fundamentalnych, abstrahujących od własnej osoby, wyróżnia człowieka w sposób szczególny. Tylko człowiek może zapytać dlaczego warto żyć, czy śmierć jest ostatecznością, czym jest wiara, honor, dobro, miłość lub prawda. A co najdziwniejsze: ten sam człowiek potrafi znaleźć na te pytania odpowiedź.

Z pytaniami o sens życia możemy się spotkać nie tylko na zjazdach filozofów czy na kościelnej ambonie. Nierzadko przeniosły się one stamtąd na grunt bardziej przyjazny, gdzie nie są maglowane i wyginane według własnego widzimisię. Przeniosły się już dawno na teren poezji, gdzie poczciwi ludzie potrafią je docenić i szlachetnym sercem podjąć. Opuściły też ostatnio teren współczesnej kultury i sztuki, a zauważam, że niespodziewanie zostały przygarnięte przez tych, którzy idąc za głosem swojego serca nie zgadzają się na banalność życia i sprzedawanie go za grosze. A chodzi mi tutaj nie o kogo innego, a o niektórych twórców i słuchaczy hip-hopu (z polskiego podwórka niech wymienię tylko „klasyków”, czyli K44, PFK, Grammatik, Pezet, OSTR).

Być może dla niektórych te pytania wydają się abstrakcyjne i całkiem nieźle żyje się im bez męczenia swojej głowy filozoficznymi zagadkami. Jest to bolączka naszych czasów, bo często sami nie mamy siły, motywacji, pasji oraz po prostu czasu i możliwości by zastanowić się nad tym, co najważniejsze. Jest to także wynik „kociego” podejścia typu: „co z tego będę miał”, czyli czystego w swej maści utylitaryzmu, który karze nam angażować się tylko i wyłącznie w to, co może przynieść nam jakąś wymierną korzyść.

Kiedyś jednym z głównych powodów podejmowania studiów była pasja naukowa, chęć poznawania, jakaś nieskrępowana ciekawość, która od małego jest zaszczepiona w człowieku. Dziś jest to często motyw poboczny, a na czoło wysuwają się w perspektywie konkretne korzyści płynące z ukończenia studiów, typu pieniądze, prestiż, możliwość znalezienia pracy w zawodzie. Być może zostanę wzięty tu za odrealnionego od twardej rzeczywistości romantyka, niech i tak będzie. Rzecz w tym, że ludzi szczęśliwych w pokoleniu nie-romantyków jak na lekarstwo.

Istnieje jednak pytanie, które niczym nieuchronność śmierci jest skierowane do wszystkich, bez wyjątku. Pytanie, przed którym nie sposób się obronić, można je jedynie pieczołowicie schować pod poduszkę nerwowo wodząc wzrokiem czy przypadkiem nie wyskoczy. A jest to pytanie o tożsamość, pytanie proste jak drut, a przez to niezrozumiałe dla nas jak Wszechświat: „Kim jestem?”.

To pytanie nas ogałaca, ośmieliłbym się napisać, że osamotnia. Można próbować je oswoić odpowiadając, że jestem studentem, matką, bratem, mężczyzną, człowiekiem wierzącym lub punkiem. Zauważmy jednak, że taka odpowiedź umiejscawia nas w określonym kontekście. Odnosi się ona do jakiegoś środowiska, społeczeństwa, próbujemy określić siebie w relacjach międzyludzkich lub w roli, jaką odgrywamy w wielkim teatrze świata. Intuicyjnie wyczuwamy, że to nie wystarczy. Jest gdzieś w nas pragnienie nieskończoności, niezależności, wolności przekraczającej zdrowy rozsądek. Bezsilnie szukamy pomocy, po czym składamy broń. Jednak to pytanie niczym bomba zegarowa tyka, tylko nie wiemy kiedy kolejny raz przyjdzie nam przyjąć ten cały impet z jakim ono wybuchnie. A przyjdzie. Bo okaże się, że nagle kończę studia - i co potem(?), zdarzy się śmierć bliskiej osoby, będzie kryzys wiary i chwieje się nam w jednej chwili postument, na którym postanowiliśmy twardo się usadowić. Człowieku, kim jesteś? Kim jesteś!?

Już sam wysiłek odpowiedzi na to pytanie mówi nam coś o nas samych. Nikt nie jest samotną wyspą. To poszukiwanie kontekstu dla własnej tożsamości ukazuje, że jesteśmy stworzeni jako istoty relacyjne. Kiedy przerazi nas otchłań tego pytania mamy głęboką potrzebę podzielenia się nim z innymi. Ale komu zadać to pytanie? Szukamy po omacku. Kiedyś wystarczył psycholog, dziś z kolei jak grzyby po deszczu mnożą się poradnie filozoficzne. Szukamy mądrych ludzi, którzy choć troszkę mogliby oświetlić nam drogę. Czytamy mądre książki, by dowiedzieć się czegoś o sobie. Podejmujemy nowe inicjatywy, aby coś sobie udowodnić. Można być i niewierzącym, ale intuicyjnie szukamy odpowiedzi gdzieś wyżej. Wprawdzie ludzie mogą nam pomóc odkryć jakąś część prawdy o sobie (zwłaszcza jeśli komuś zalazło się za skórę), ale zawsze to będzie ogląd częściowy. Potrzebujemy wglądu całościowego, który nie będzie skorumpowany schematami w jakie próbuje wcisnąć nas świat. Kto może sprostać takiemu zadaniu?

Okazuje się, że jedynym właściwym partnerem do podjęcia tej kwestii jest Bóg. Być może wydać się to dla niektórych ogromną zuchwałością - bo po co mieszać Boga w coś, co Jego zupełnie nie interesuje?