KNAP OF HOWAR

KNAP OF HOWAR – najstarsze stojące domy w Europie. Były zamieszkane przez farmerów, około 5000 lat temu, między 3500 a 3100 r. p.n.e. Są świetnie zachowane, położone na brzegu morza, na wyspie Papa Westray. Mieszkańcy zostali zmuszenie do ich opuszczenia najprawdopodobniej zmianami klimatycznymi.

THE OLD MAN OF HOY

THE OLD MAN OF HOY – tym razem coś stworzonego przez naturę. Stary człowiek z Hoy stanowi symbol Orkadów, jest jego najlepiej rozpoznawanym znakiem, nie zobaczyć go będąc na Orkadach, to tak jak nie widzieć wieży Eiffla będąc w Paryżu. Jest to skała położona na zachodnim wybrzeżu wyspy Hoy, która to chyba jest moją ulubioną na Orkadach. Mierzy 137 m i zbudowana jest z piaskowca, stanowi niezwykle popularny obiekt dla wspinaczy. Jeśli zwrócicie dobrze uwagę na zdjęcie, są tam takie białe punkciki – to kaski trzech młodych mężczyzn, którzy zdobyli skałę tego dnia. Niedługo może ona zostać uszkodzona przez wiatr i wodę, pytanie tylko, czy niedługo z punktu widzenia skały czy ludzi? W każdym razie zobaczyliśmy ją i zrobiła ona na nas ogromne wrażenie.

ZATOKA RACWICK

ZATOKA RACWICK – jedna z piękniejszych jakie w życiu widziałam. Gdzie? Oczywiście na wyspie Hoy. Częściowo kamienista, częściowo piaszczysta plaża, położona między dwoma wielkimi klifami. Cudo! Na plaży znaleźliśmy martwego, częściowo rozłożonego delfina, niestety żywych nie udało nam się zobaczyć, ale potwierdziły się słowa z przewodników, że na Orkadach delfiny są i że można je zaobserwować w naturalnym środowisku. Zatoka jest pięknie widoczna z góry, co udało nam się pokazać na zdjęciu. Aby dojść do Old Man of Hoy, musieliśmy z okolic tej zatoki wspiąć się na dość wysokie klify i podążać ścieżką wzdłuż wybrzeża, ok. 1,5 godziny. Stamtąd właśnie udało nam się sfotografować tę zatokę.

Orkady

A teraz kilka słów o wyspach, które udało nam się zobaczyć. Jak wspomniałam, moją ulubioną jest Hoy. Jest to druga największa wyspa archipelagu, zamieszkała przez około 500 ludzi, ale przemierzając wyspę ma się wrażenie, że mieszka tam ich 10 razy mniej. Jest to również najwyższa wyspa, z jej największym, wznoszącym się na 479 metrów szczytem. Widać z niego wszystkie wyspy archipelagu (oczywiście przy dobrej widoczności), oprócz, paradoksalnie, najbliżej położonej. Hoy przywitała nas bardzo pochmurnym niebem, połowa wyspy schowana była w chmurach. Nie od razu doceniłam jej piękno, choć już z promu widziałam, że jest inna niż pozostałe wyspy. Jest po prostu bardziej monumentalna.

Na Hoy, w rejonie zatoki Rackwick lokalny samorząd wybudował chatkę (the bothy) dla osób, które musiały, czy też chciały nocować na wyspie. W środku jest toaleta, bieżąca woda, kominek, stolik, ławy i miejsca do spania z karimatami. W gablotce mini informacja turystyczna, na drzwiach wiadomość, że można z chaty korzystać nieodpłatnie, ale prosi się o pozostawienie jej czystej, aby mogła służyć następnym turystom. Świetny pomysł i od razu myśl: czy takie coś miałoby rację bytu w Polsce?

Zwiedziliśmy także wyspy Westray, Papa Westray (zwaną Papay), Sanday. Nie udało nam się polecieć na North Ronaldsay, położoną najbardziej na północ, gdyż wszystkie miejsca w samolotach były już zarezerwowane, a latem pływa tam tylko 1 prom dziennie, co oznacza, że na zwiedzenie wyspy mielibyśmy 30 minut. Musielibyśmy zostać na noc, co biorąc pod uwagę, że był długi weekend w UK, a także że na wyspie są dwa miejsca, gdzie można nocować, było raczej niewykonalne. W każdym razie North Ronaldsay zostawiliśmy sobie na następną wyprawę, a cieszyliśmy się pozostałymi wyspami. Ostatnie dwa dni spędziliśmy na South Ronaldsay, która była najmniej atrakcyjna.

Bardzo podobała nam się Sanday – obfitowała w cudowne, piaszczyste plaże. Na Sanday znaleźliśmy świetne miejsce na nocleg i strawę. Na jakiejś zapyziałej farmie położonej nad śliczną zatoką Backaskaill znaleźliśmy B&B wraz z restauracją. Serwują tam tylko dania wegetariańskie. Myśleliśmy, że pomyliliśmy się, że trafiliśmy w złe miejsce, choć wg mapy, to właśnie tam miał być nocleg i wyżywienie. Farma, jakieś budynki, trochę rozrzuconej słomy i gnoju, ogródek z warzywami, jakaś szklarnia i dom. Przed domem jeden stolik, dwie ławki i sznur z bielizną powiewającą beztrosko na wietrze. Otwiera drzwi jakaś bosa hipisiara w dredach i pyta w czym może pomóc. My, że jesteśmy głodni i że szukamy restauracji wegetariańskiej, a ona, że dobrze trafiliśmy i że zaraz przyniesie menu. Jedzenie było genialne! Siedzieliśmy na zewnątrz, bo pogoda była cudowna, ale ze wstępnych oględzin okazało się, że w domu urządzony jest mały hotelik i restauracja. I to całkiem przyjemne! Zabraliśmy namiary, bo następnym razem chcemy się tam zatrzymać.

Na Sanday widzieliśmy też lamy, doprawdy przedziwne to stworzenia, ale urocze w swoim braku urody i głupim wyrazie pyska. U wybrzeży wyspy znajduje się także wrak niemieckiego niszczyciela z okresu I wojny światowej, ale niewiele widzieliśmy, bo trafiliśmy na przypływ.

Wyspa Westray jest zamieszkała przez ok. 500 ludzi i 3000 sztuk bydła. Na wyspie, jak powiedział nam pan obsługujący łódź na Papa Westray, mieszkają także Polacy zatrudnieni w miejscowej przetwórni ryb. Ludzie żyją głównie z rolnictwa, lub rybołówstwa. Gdy rozkoszowaliśmy się widokiem morza oraz zawartością koszyka piknikowego na przyjemniej plaży na Westray, usłyszeliśmy dziwne odgłosy. Byliśmy pewni, że to foki, gdzieś na drugim końcu plaży, a właściwie na kamiennym cyplu. Zerwaliśmy się więc jak najszybciej i poszliśmy w ich kierunku. Nawet nie wiem jak opisać moją radość, kiedy zobaczyłam kolonię fok w ich naturalnym środowisku! Część z nich oczywiście zerwała się do wody, a część została leniwie na skałach, wygrzewając się, ale nadal bacznie nas obserwując. Oczywiście staraliśmy się nie podchodzić zbyt blisko, ale i tak świetnie mogliśmy je widzieć. Tu niestety zabrakło nam aparatu z dobrym zoomem. Część fok, która była w wodzie wynurzała się raz po raz, za każdym razem coraz bliżej nas. Naprawdę pocieszne to żyjątka.

Na Papa Westray najciekawszym punktem były wspomniane domy – Knap of Howar. Wyspa jest mała, najdłuższa trasa dla piechurów, poprowadzona dokładnie wzdłuż linii brzegowej ma 16 km. Z braku czasu zeszliśmy tylko ok. połowę trasy. Na wyspie mieszka ok. 50 osób. Mają szkołę, kościół, aptekę, sklep, a bank przyjeżdża do nich raz w miesiącu, przy czym trzeba wcześniej się umawiać. Sternik łódki, którą płynęliśmy na Papa Westray powiedział nam, że życie na wyspach jest w porządku, ale problemy zaczynają się zimą. Gdy pogoda nie sprzyja przeprawie na mniejsze północne wyspy (w tym też North Ronaldsay), prom z dostawą żywości, leków itp. po prostu nie przypływa. Jeśli pogoda jest w miarę ładna, a morze stabilne, prom cargo przypływa dwa razy w tygodniu – wtedy mają dostawę tego, co potrzebują, ale to także jedyna szansa, aby popłynąć na południowe wyspy, w tym Mainland w celu załatwienia czegoś poważniejszego. Podczas sztormu są po prostu odcięci od świata. Na Papay w okresie przesilenia letniego, jedną noc praktycznie nie robi się w ogóle ciemno.

W zasadzie na wszystkich wyspach są rezerwaty przyrody, a w nich niesamowite ilości ptaków różnych gatunków. Symbolem Orkadów jest przepiękny ptak o nazwie maskonur (lub wdzięczniej po ang. Puffin), którego niestety nie widzieliśmy, bo okres jego pobytu na wyspach kończy się w lipcu. Widzieliśmy natomiast masę różnych ptaków, których nazw niestety nie znam. Podszkolę się z teorii przed następnym wypadem. Jedno jest pewne - dla ornitologów Orkady to raj.

Na Mainland zwiedziliśmy także dwa pałacyki w Kirkwall, a raczej to co z nich zostało. Pierwszy to XVII wieczny pałac hrabiego Patricka Stewarda, jeden z ciekawszych zabytków sztuki renesansowej w Szkocji, drugi to dom jakiegoś biskupa, datowany na XII wiek. Ciekawym dość miejscem do zobaczenia w Kirkwall jest katedra św. Magnusa, którą świetnie widać z wieży wspomnianego domu biskupa. Obowiązkowy punkt w stolicy wysp to muzeum Orkadów! Prowadzi ono swoich gości przez życie na wyspach od ery neolitu po XX wiek. Bardzo ciekawe eksponaty, sporo historii. Samo Kirwall nie jest jakoś specjalnie ciekawe. Portowe miasto, jedna ładna reprezentacyjna uliczka, poza tym sporo domów, czy sklepów z pozabijanymi deskami oknami i drzwiami. Smutny dość widok, ale typowy dla Orkadów.

Drugim sporym miastem na Mainland jest Stromness. Wydaje się być ciekawsze od Kirwall, jest ładniej położone, a w lokalnym chip shopie serwują najlepszą rybę z frytkami jaką w życiu jadłam. Ze Stromness, lub Kirkwall pływaliśmy promami na inne wyspy.

A skoro o rybie z frytkami mowa, to nie sposób nie wspomnieć jedzenia na Orkadach. Rzecz jasna, tak jak w innych miejscach gdzie pojawiają się turyści, aż roi się od knajpek oferujących pizzę, fast food typu kebab, czy podłe zupy z proszku, albo dania z mikrofalówki. Ale jeśli dobrze poszukacie można zjeść doprawdy pyszne, świeże i świetnie przygotowane ryby i owoce morza - bo to jest to, co najlepszego kulinarnie oferują wyspy. Jako wielka fanka śledzi muszę przyznać, że tamtejsze przygotowywane na różne sposoby (na kwaśno, na słodko, na ostro, z miodem, z musztardą, z koperkiem) wprost rozpływają się w ustach. Uraczyć się także można rybami wędzonymi. Tam pierwszy raz w życiu próbowałam wegetariańskiego kawioru produkowanego z wodorostów. Przepyszny na porannej jajecznicy z wędzonym łososiem, którą serwowała mi Barbara. Produkowany lokalnie, ale dostępny także w innych częściach UK. Kto lubi świeże ryby i owoce morza (polecam szczególnie przegrzebki!) ten na Orkadach nie będzie chodził głodny. Rzecz jasna w menu także znajdziecie jagnięcinę i wołowinę, lokalną, a jakże.

Bardzo specyficznym dla Orkadów miejscem jest zatoka Scappa Flow. Jest ona świetnym miejscem do nurkowania, ze względu na to, że woda jest bardzo czysta, a także dlatego, że znajdują się tam wraki okrętów z okresu I i II Wojny Światowej. Jest to dość droga zabawa, szczególnie, gdy nie ma się własnego sprzętu, tak więc nie spróbowałam. Poza tym chyba wolałabym nurkować w cieplejszych wodach. Scappa Flow była do 1956 roku główną siedzibą Brytyjskiej Marynarki Wojennej. W dawnych czasach z dobrego położenia zatoki, która jest świetnym punktem wypadowym na Atlantych i Morze Północne korzystali m.in. Wikingowie.

Z tematów około wojennych warto wspomnieć jeszcze o kaplicy, którą wybudowali w 1942 włoscy jeńcy wojenni. (Italian Chapel). Kaplica, jak kaplica, poza frontową elewacją z zewnątrz wygląda jak barak, ale biorąc pod uwagę, że budowano ją w ciężkich czasach, z ograniczonych materiałów, to trzeba przyznać, że nieźle im się udała. Zmyliły mnie kafelki na ścianach. W zasadzie farba mnie zmyliła. Kafelki są namalowane, wyglądają jak prawdziwe. Szacunek Panie Chiocetti! Ten artysta został na Orkadach, nawet gdy jego współwięźniowie zostali w 1945 roku odesłani do domu, aby dokończyć kaplicę.

A teraz kilka słów o nazwach. W XV wieku Norwegia oddała Orkady Szkocji (księżniczka Małgorzata dostała je w posagu). Do dziś w nazwach miejscowości, nazwiskach, czy imionach widać naleciałości nordyckie. Hoy – oznacza wysoka i rzeczywiście jest to najwyższa wyspa archipelagu. Flotta znaczy płaska – nie znajdziecie na niej ani jednego wzniesienia terenu, Sanday – ktoś spróbuje zgadnąć? Na tej wyspie jest najwięcej piaszczystych plaż. Ludzie mówią na Orkadach z bardzo dziwnym akcentem, niby szkocki, ale jeszcze bardziej ‘twardy’, wielokrotnie miałam problemy ze zrozumieniem ich. Ktoś porównał ich akcent do walijskiego, ale to jeszcze nie dokładnie to samo.

Na Orkadach życie zdaje się płynąć powolnym tempem. Ludzie, którzy tam mieszkają są bardzo przyjaźni, niejednokrotnie dawali oni pod własnym dachem schronienie turystom, którym np. uciekł ostatni prom na Mainland. Ze względu na ograniczony dostęp do sklepów na małych wyspach, sporo ludzi ma przydomowe szklarnie i ogródki, w których hodują warzywa i owoce. Mam wrażenie, że zupełnie inaczej niż my, są mocno pokorni wobec natury, wszak ona ma duży wpływ na to jak funkcjonują, a takie rzeczy, jak zakupy, wypady do kina itp. to rzeczy drugorzędne. I to mi się bardzo podoba. Jest coś, co nieustannie każe mi myśleć o tych wyspach, coś co mówi mi, że to moje miejsce na ziemi, ale jednak nie jestem do końca pewna czy chciałabym tak żyć. Jest jedna zasadnicza sprawa, która budzi moje wątpliwości. Połączenie lotnicze z Polską. Z pewnością chciałabym tam mieć mały domek, do którego mogłabym przyjeżdżać, gdy tylko będę potrzebować spokoju i refleksji. Orkady dają niesamowite poczucie spokoju.

Jest coś co zszokowało mnie tam chyba najbardziej, a jest to cena benzyny. Średnio 30% droższa niż w reszcie UK. Nie wiem czy to kwestia tego, że trzeba ją transportować promami, czy wchodzi w grę element monopolistyczny. Dziwi tym bardziej, że na wyspie Flotta wydobywana jest ropa. Jeśli jedziecie samochodem, to lepiej zatankujcie do pełna przed wypłynięciem na Orkady.

Jesteśmy zdecydowani pojechać tam raz jeszcze, być może w okresie zimowym, bo bardzo chcielibyśmy zobaczyć zorze polarne, które są tam dość częstym zjawiskiem. Poza tym powiedziano nam, że nawet zimą Orkady mają sporo uroku. Jednego jesteśmy pewni – zakochaliśmy się w tym miejscu i spędziliśmy cudowny czas. Aby uratować utrwalony w opowieściach obraz strasznej cieśniny Pentland, dodam na koniec, że w drodze powrotnej były takie ogromne fale, albo silne prądy, że promem rzucało okrutnie. Pierwszy raz w życiu na morzu zrobiło mi się niedobrze i trochę jeszcze dochodziłam do siebie już na lądzie.

Jeżeli jesteście fascynatami archeologii, historii naturalnej, przyrody, czy po prostu lubicie niebanalne miejsca, to Orkady są miejscem dla Was. Przyznaję, że zrobiliśmy błąd nie biorąc więcej wolnego i nie płynąc od razu na Szetlandy, ale kiedyś na pewno to nadrobimy. Na Orkady wrócimy z wielką radością.