ISSN: 1689-6688
środa, 27 lutego 2013
ISSN: 1689-6688
środa, 27 lutego 2013
Ostatnim ogniwem łańcucha wydawniczego są księgarze. Ich rola w rozwoju rynku książki jest nie do przecenienia, przede wszystkim w tradycyjnym modelu dystrybucyjnym, który operuje książkami papierowymi. Księgarze są wtedy w społeczeństwie głównymi przedstawicielami branży. Od nich zależy społeczny wizerunek, a tym samym chęć do obcowania ze słowem pisanym.
Jeszcze kilkaset lat temu rynek książki był bardziej scentralizowany niż dzisiaj – drukarze podpisywali z właścicielami praw umowy na rozpowszechnianie dzieł, produkowali je i sprzedawali. Industrializacja wpłynęła na wzbogacenie się społeczeństwa oraz stopniowo doprowadziła do profesjonalizacji na rynku książki. Powstały nowe zawody, m.in. wydawcy, redaktora, krytyka publicystycznego oraz księgarza.
Wraz z alfabetyzacją społeczeństwa wzrósł popyt na teksty, za czym podążyli wydawcy i urozmaicili ofertę książek. Problemem stanowiło skuteczne przekazanie wiadomości do sprzedawców, że już nowe książki są dostępne. To jednak spojrzenie z perspektywy producenta, któremu zależy na maksymalizacji zysków ze swoich książek. W jakiej sytuacji znajdowali się księgarze i skąd czerpali oni wiedzę na temat produkcji literackiej? Głównym miejscem wymiany informacji o rynku były targi książki, gdzie rozpowszechniano katalogi wydawnicze. Oprócz tego o nowościach zawiadamiano za pośrednictwem prasy i ulotek. Cenne były także opinie rodziny oraz znajomych z branży. Pojedynczy egzemplarz miał wielu czytelników, co było spowodowane ograniczoną podażą publikacji. Tak skonstruowany system wymiany informacji pomiędzy producentami oraz odbiorcami stanowił podstawę do rozwoju bibliografii – dziedziny, której przedmiotem jest badanie i opisywanie dokumentów pisanych na potrzeby nauki i nie tylko.
Brakowało natomiast scentralizowanej instytucji regulującej i opisującej rynek książki. Niemiecki rynek książki należy do najstarszych nowoczesnych rynków w Europie i jest w dużej mierze zinstytucjonalizowany już od początku XIX wieku, kiedy to powstał Niemiecki Związek Księgarzy i Wydawców (Börsenverein für den Deutschen Buchhandel). Ta instytucja wspiera interesy uczestników rynku książki (preferencyjne stawki podatkowe na książki, powiązanie cen, walka przeciwko piractwu) oraz integruje środowisko. Jednym z dokonań związku jest stworzenie w 1971 roku bazy książek dostępnych w handlu (Verzeichnis Lieferbarer Bücher). Początkowo była wydawana w formie papierowej, teraz jest dostępna w postaci cyfrowej, także online. Takie narzędzie ułatwia księgarzom dostarczanie rzetelnej informacji o książkach dostępnych w sprzedaży, jednakże nie pomaga bezpośrednio przy doborze asortymentu do księgarni o określonym profilu (językowej, dziecięcej czy ogólnej). Stąd rodzi się potrzeba, aby księgarze zdobywali wiedzę o książkach, które interesują grupę docelową jego sklepu, na własną rękę. Sprzedawcy mogą zdać się na publikacje promowane we wspomnianych katalogach lub zaufać przedstawicielom wydawniczym. Także prasa branżowa obfituje w recenzje książek i ich reklamy, które sugerują wysoką jakość tekstu oraz zdolność do zaciekawienia rzeszy czytelników, co z kolei gwarantuje sukces sprzedażowy, na którym zależy także księgarzom. Księgarze znajdują się (w sferze intelektualnej) w rozkroku pomiędzy własnymi upodobaniami a oczekiwaniami czytelników, które są w pewnym stopniu kształtowane marketingowo.
Na ile można domagać się od księgarza wiedzy na temat produktów, które oferuje? Według danych Biblioteki Narodowej roczna produkcja nowości wydawniczych, nowych wydań i dodruków w Polsce przekracza 25 tys., natomiast średniej wielkości księgarnia stacjonarna ma w asortymencie kilkanaście tysięcy tytułów. Wymaga to odpowiedniej selekcji książek. Nowe wyzwania przyniósł księgarzom również rozwój wielkopowierzchniowych sklepów o bardzo szerokim asortymencie. Kwestia, jaki poziom obsługi oferują takie księgarnie, pozostaje otwarta. Jednakże można się spodziewać, iż rola księgarza jako doradcy i przewodnika po produkcji intelektualnej realizuje się w pełni dopiero w wyspecjalizowanych księgarniach, takich jak „Sklep za rogiem”, które prowadziła urocza Kathleen w filmie „Masz wiadomość” (1998).
