Out of the Furnace

Poprzedni film Scotta Coopera miał trzy oscarowe nominacje. „Out of the Furnace” żadnej, choć wydaje się o wiele ciekawszym i pod względem tematu, i pod względem gry aktorskiej. Na jednym z popularnych portali filmowych napisane jest, że film znajduje się na 3870. miejscu w rankingu światowym, sporo osób chce go obejrzeć, a i komentarze są dość pochlebne. Jednak filmu nie ma w kinach, tudzież nie zauważyła go krytyka. Czyżby był po prostu zły artystycznie? Mało oryginalny? Zbyt nachalny w odniesieniach? Może faktycznie to ostatnie? Należy wziąć pod uwagę, że to koprodukcja amerykańsko-angielska. I jakby ta współpraca zawisła nad tematem i stylem obrazu. Nie znajdujemy w nim niczego hollywoodzkiego w owym złym, popkulturowym znaczeniu. Za to sporo skojarzeń z Kenem Loachem, Jimem Jarmuschem i Michaelem Cimino. Po pierwsze kolor. Jest, ale jakby go nie było. Większość ujęć na zewnątrz wykonana późnym popołudniem lub wczesnym wieczorem i to na dodatek z dymami z kominów fabryki stali, przykrywającymi słońce. Owa domniemana szarość chodząca w parze z brakiem jasnego światła to czarno-biały Jarmusch albo Cimino wprost z „Łowcy jeleni”.

Po drugie, miejsce akcji jakby skopiowane właśnie z arcydzieła Cimino. Przemysłowe miasteczko pod Appalachami bądź fabryczne przedmieścia amerykańskiej aglomeracji. Z jednej strony las, dokąd wybierają się na polowania w weekendy mieszkańcy, z drugiej fabryka. Po środku jednopiętrowe drewniane domy. Dech w piersiach zapiera scena polowania na jelenie głównego bohatera Russella Baze’a, granego przez Christiana Bale’a i jego wuja, dziejąca się równocześnie z dramatem brata Russela – Rodneyem (fenomenalny Casey Affleck).

Po trzecie, społeczne przesłanie. O tym mówi sam tytuł. Rozumiem, że rzecz jest w wydarciu się fabryce, która niszczy zdrowie i pakuje do trumien całe męskie pokolenia mieszkańców. Przeraźliwie tragiczny jest tu Affleck, który wracając z ostatniej zmiany z Iraku, widzi umierającego ojca, niegdyś robotnika fabryki, i brata harującego tamże na spłatę długów Rodneya. Wspaniały jest Willem Dafoe w roli miejscowego gangstera, chroniący do ostatka Baze’a juniora przed upadkiem. Klasyczny wybór mniejszego zła. Niezwykle ważne w filmie jest to, że każda z kolejnych scen niesie ze sobą tylko i wyłącznie negatywne skutki. Jakby tragizm był przypisany do miejsca, mieszkańców i nikogo nie opuszcza. Owładnięci nim są i robotnicy fabryki, i miejscowi gangsterzy, i szef policji. Brak jest sugestii, że ktoś ten tragizm, czy nawet zło roznosi. Ono jest. Swoiste „Witajcie w Ciężkich Czasach” w wersji XXI wieku. Dramatu dopełnia fakt, iż opuszczenie tego ciężkiego do życia miejsca wcale nie jest szczęściem i nadzieją, lecz skazaniem na śmierć.

Ona

Bodajże pięć nominacji do Oscara, w tym dla najlepszego filmu. Nie takie jednak produkcje nie zdobywały publiczności kinowej i widzów w Internecie. Taką opinię podbudowałem sobie paroma notkami w prasie i twarzą Joaquina Phoenixa na czerwonym tle (plakat). Uznałem, że brak zazwyczaj ponurego spojrzenia aktora i wąsy to próba jakiejś nieudanej zmiany, powrotu do kina inaczej (przecież przerwa chyba czteroletnia do 2012 roku). Nie zawracałem sobie głowy. Oczywiście jest to problem naszej wiedzy o filmie, o kinie, o wartościowych produkcjach, nasyceniu Hollywoodem. I tak dalej, i tym podobnie. A że nie czytam ostatnimi czasy „Kina” i nie bardzo zdaję się na komentarze internetowe, to po prostu film odrzuciłem w niebyt. Do pewnego dnia, w którym znalazłem w jednym z ogólnopolskich dzienników kilkustronicową wkładkę w całości poświęconą „Jej” (co za zbieg okoliczności! Przecież oryginalny tytuł to „Her”). I obejrzałem…

Głęboki, smutny, zmuszający do mnóstwa trudnych do wyrażenia refleksji. Jeżeli poddamy się wyłącznie emocjom, to odbierzemy z ekranu przeszywający, rozpaczliwy, wyciskający łzy i wwiercający się tępym ostrzem w serce romans. Słuchając nieprzerywanego przez prawie dwie godziny miłosnego dialogu Phoenixa i Scarlett Johansson jesteśmy świadkami wybuchu przyjaźni, erotyki, potrzeby bycia razem, znalezienia dwóch pokrewnych sobie dusz we Wszechświecie. Ale jak w klasyku takiego gatunku – miłość nie może zostać spełniona, bo mur pomiędzy kochankami istnieje od samego początku i zburzony być nie może. Wisi nad nimi ponure odium mezaliansu. Mezaliansu, jakiego jeszcze w filmie i literaturze chyba nie było!

Film jest ostrzeżeniem przed teraźniejszością. Przed zrobieniem kroczku w przepaść. Jednocześnie nie przedstawia innej możliwości. Reżyser pokazuje krawędź i to, co znajduje się poza nią. Przerażające jest, że nie daje absolutnie żadnej nadziei. Uznaje, że procesy technologiczne nieodwracalnie będą zmieniały ludzką naturę, że nie mamy szans na obronę, cofnięcie się. Ba! Zrobienie kroku w tył, czy nawet tylko zatrzymanie się jest już dla człowieka niewyobrażalne. Zabrnęliśmy za daleko. Wizja, czy też odczytanie teraźniejszości jest bardzo realna, a zarazem science-fiction. Trochę w tym Asimova, trochę Lema. Uświadomienie tego, co prawdopodobnie czeka ludzkość, jest z kolei bardzo matrixowskie w swojej okrutnej nieuchronności. Jeżeli to, co istnieje obecnie w zakresie sieci internetowej, mediów elektronicznych jest niebezpieczne, to czające się za rogiem rozwiązania technologiczne jeszcze nie powszechne, ale już jak najbardziej możliwe, wprawiają w zdumienie i rozpacz. Zaś uświadomienie sobie, nad czym pracuje się w laboratoriach, przeraża. Przeraża świat, który powoli, acz niezmiennie, przewartościowuje nasze życie zawodowe, relacje międzyludzkie, erotykę, seks, rozrywkę, spędzanie wolnego czasu. Świat, w którym inną wartość będzie miała miłość. Ale samotność pozostanie ta sama. Chyba najbardziej niezmienne z ludzkich uczuć…