Zabawa w podróże w czasie daje zwykle pisarzowi przesympatyczną możliwość tworzenia zabawnych sytuacji, które wynikają z posiadanej przez czytelnika i bohatera wysłanego w przeszłość wiedzy o nadchodzących wydarzeniach, o których statyści nie mają pojęcia. Taką krotochwilną rozrywkę Bart urządził przy okazji napomknień o Zygmuncie Freudzie i Pablu Picassie. Pisarze korzystają też często z okazji, żeby popisać się wiedzą o historii, żeby wydarzenia historyczne były tłem dla fabuły powieści. W Pociągu do podróży jest trochę inaczej. Brak nachalności w opieraniu akcji na sztafażu zdarzeń znanych z podręczników historii. Autor bawi raczej czytelnika literaturą. Miejscami „pachnie” Proustem, Niebezpiecznymi związkami de Laclosa, Mistrzem i Małgorzatą Bułhakowa, Ziemią obiecaną Reymonta, Targowiskiem próżności Thackeraya.

Kto zazdrości im „możności zabicia Hitlera”? Narrator w pierwszej osobie. Podrzędny pisarz, bo pracujący na rzecz literackiego celebryty, o którym narrator ma zdecydowanie kiepskie zdanie: Tak, temu słynnemu bydlakowi o miłym uśmiechu, który nie umie nawet ukryć pogardy dla takich jak ja, mimo że dla niepoznaki pozwala ze sobą wypić². Pisarz przypadkowo trafia na temat życia i rusza śladem wyprawy Terminatorów. A Andrzej Bart przestaje się przejmować takimi drobiazgami jak logika postaci i czasu, ciągłość akcji, chronologia rozdziałów. Czytelnik traci z oczu bohaterów, których ma w zasadzie trzech. Pierwszoosobowa narracja nie daje komfortu wszechwiedzy. Wręcz przeciwnie, bo narrator wielokrotnie tłumaczy się, że nie dotarł do odpowiednich materiałów, śladów, listów, dzienników, notatek. Czasami wydaje się, że literacki śledczy cofa się w przeszłość. Dziwnym trafem znajduje się nagle nie tylko w miejscu, które odwiedzili podróżnicy w czasie, ale też niedługo po nich. Częsty brak stosownych dla epoki rekwizytów powoduje, że czytelnik odbiera miejsce jako neutralne czasowo. Akcja może dziać się równie dobrze na początku dwudziestego wieku, albo sześćdziesiąt, sto, dwieście lat później. Szczególnie widać to, gdy akcja powieści skupiona jest na bohaterze-narratorze. Ten pisarz, a później przybierający postać prosto z Hammetta bądź Chandlera, tropiciel, prywatny detektyw, jest bity po pysku, kopany, częstokroć pijany, bez grosza przy duszy, wymięty psychicznie jak jego prochowiec, kapelusz, marynarka, ląduje w objęciach kobiet o nieszczególnej kondycji, w hotelach, w których mrok skrywa idących jego śladem wrogów. Czy dzieje się to w nowojorskich czy bostońskich zaułkach lat 40. ubiegłego wieku? Czy w dzielnicach nędzy futurystycznego Paryża? Jaki ma sens szukanie odpowiedzi na te pytania, jeżeli autor potrafi uśmiercić bohatera, a za kilkanaście stronic czytelnik będzie świadkiem jego zmartwychwstania?

Nie ja jeden jestem już po lekturze Fabryki muchołapek. Nie do mnie jednego dotarły strzępki informacji z biografii Andrzeja Barta. Z tych strzępków jesteśmy w stanie już sobie coś ułożyć. Fabryka muchołapek, Chaim Rumkowski, Łódź, getto, Żydzi, „możność zabicia Hitlera”, Łódź w Pociągu do podróży. Wyraźniejszy staje się zamysł. I pomimo literackiej fikcji drżę, czuwam, niepokoję się o misję Johna Millera i Davida Sterna. Przez chwilę przestaje być to krotochwila, bałamutna literacka zabawka. I jeżeli dostrzegam w powieści jakąś głębszą myśl, to właśnie wiązałbym ją z tymi strzępkami, bo nawet fikcyjne obdarowanie życiem sześciu milionów niewinnych, a może i trzydziestu, potrafi, choć odrobinę poprawić samopoczucie.

Nie jestem w stanie zrozumieć nienawiści do języka. Do jego brzmienia, tonu, tembru. Mówią, że nie lubią, że źle im się kojarzy, że to szczekanie. Mój Boże, Telemann, Haydn, Strauss, nawet (bo nie należy do moich ulubionych kompozytorów) Wagner! Ile delikatności, subtelności! Ale przekreśla to wstrętne, ohydne kilkanaście lat, których początkiem jest młoda prostytutka i upadek ze schodów.