Czy Fado jest ważne? Zależy jak patrzeć na zbiór dwudziestu czterech dość krótkich esejów, w których… Właśnie, w których co? Najpierw pomyślałem, że warto posegregować owe eseje, stworzyć zbiory i w ten sposób je opisać. Ale chyba tak nie zrobię. Po kolei recenzować? Zajęłoby to zbyt wiele miejsca. W tych w większości krótkich tekstach Stasiuka przenika się zbyt wiele spraw. Czytając je przede wszystkim wyłania się apoteoza Europy. Nie przypadkiem, zatem esej Stasiuka znalazł się w zbiorze „Znikająca Europa”. Otóż to – znikająca Europa. Autor opisuje Europę, chciałoby się powiedzieć „nieznaną”. Ale to nieprawda. To byłby slogan, jakiś frazes… To absolutnie Europa znana. Opisywane przez niego części południowo-środkowo-wschodnie naszego kontynentu muszą być znane nawet dla tych Polaków, którzy nie ruszają się ze swoich domów, poprzez podobieństwo. Andrzej Stasiuk przejeżdża samochodem kraje byłej Jugosławii, , Rumunię, Słowację, Węgry, Ukrainę i opisuje je nie z perspektywy jednorazowego podróżnika, ale od strony stałego bywalca. Nie od parady pisze w eseju „Karpaty”: Od siedemnastu lat mieszkam w Karpatach i nauczyłem się myśleć o nich jak o odrębnym państwie albo nawet kontynencie¹.

Tak, Stasiuk ma do tej części Europy stosunek jak do własnego domu, mieszkania, miejscowości, ba! może rodziny. Bardzo swojski. Byłoby przesadą twierdzić, że autor-podróżnik darzy całe państwa takim stosunkiem. On czuje sympatię do pewnych części tych krajów. W Polsce, niektórzy nazywają takie miejsca Polską „B”. Szanowni Czytelnicy! Nie odbierajcie jednak ani Stasiuka, ani tego, co piszę ja, w sposób pejoratywny. Starajmy się znaleźć uroki Polski B. A w tym pomaga Stasiuk, jeżdżąc po swoim kontynencie – Karpaty. Książka ma trochę formułę „opowieści drogi”. Świadczą o tym choćby tytuły dwóch pierwszych esejów: „Autostrada” i „Słowiańskie on the road”. Ale nie tylko. W wielu miejscach autor dzieli się z czytelnikiem swoimi odczuciami z drogi – jazda samochodem (Droga numer 4, droga numer 1, droga numer 13, czerwone i białe światła, linie na asfalcie ciągnące się w nieskończoność, miraże w lusterkach, blask rozpuszczony w gorącym, czarnym powietrzu, rozjazdy, zielone tablice z nazwami, obwodnice i wiadukty, sploty asfaltowych wstążek, wśród których biją serca miast, sznury ciężarówek jak kolosalne pociągi, ciągnących za sobą pasma smrodliwego cienia, błędne ogniki obłąkańców lewego pasa – sto siedemdziesiąt, sto osiemdziesiąt na godzinę, jakby chcieli przejechać noc na wskroś i zdążyć na wschód słońca, gdy inni będą jeszcze podróżować w mroku…²), bardzo poetyckie retrospekcje krajobrazu zza samochodowych szyb (Bo jechać to jest nic. Najważniejsze zaczyna się potem, właśnie teraz, gdy wszystko już znieruchomiało, struchlało i powoli obraca się w nicość. Pięć godzin temu o zmierzchu jechałem serpentynami przez Šariską vrchovinę i widziałem, jak nad głównym grzbietem Karpat zbierają się chmury. W Klenovie, w Kvačanach, w Rokycanach było jeszcze jasno, jasno było nad Čergovem, ale na północy zapadała już liliowa ciemność. Blask przedostawał się tylko wąską poziomą szczeliną gdzieś między Lackową a Jaworzyną. A potem sina powieka nieba opadła ostatecznie i gdy brałem benzynę w Prešovie, zobaczyłem pierwsze żyłki błyskawic³), postoje, noclegi, przydrożne hotele (W środku leśnego pustkowia zobaczyłem samotny dom z oświetlonym podjazdem. To była knajpa. Zwalisty mężczyzna w białym fartuchu i kucharskim czepku oglądał telewizję. W półmroku połyskiwała świeżo umyta podłoga i sterczały nogi odwróconych krzeseł⁴). Z kolei w to wplatane są opowieści o przemierzanych krajach, ich niedawnej historii (Tutaj, w Ministrze, wszystko należało do strzelców górskich, do pułkownika Puiu Borcana, a potem, gdy umarł, do Izoldy Mavrodin-Mahmudin, również w randze pułkownika, zwanej zdrobniale Cocą⁵), teraźniejszych społeczno-politycznych wydarzeniach, literaturze, wraz z postaciami, o których mało pisze się w wielonakładowych pismach. Chłońmy te opowieści, bo pewnie już nigdzie ich nie przeczytamy. Z pewnością nie będą częścią podręczników o najnowszej historii Europy. Raz, że Stasiuk zabiera czytelnika w podróż, będąc absolutnie przewodnikiem, po miejscach, których nigdy nie odwiedziłby z folderową wycieczką, a dwa, iż właśnie wspomina tak jakoś przy okazji o postaciach, które nie zainteresowałyby nikogo poza pasjonatami historyczno-literackimi opisywanych regionów. Ale nie tylko, bo cytuje prozę Miodraga Bulatovićia, a przez eseje przewija się też postać Danila Kiša. Oj, podpowiada nam Stasiuk, kogo należy czytać! Zatem Stasiuk zatrzymuje się, zdawałoby się, gdy tylko mu na to przyjdzie ochota. Przydrożna knajpa, wieś, przejście graniczne, plac pośrodku miasta, czy każdy najmniejszy przystanek, każda wioska z trzech chałup na krzyż, każda zabita deskami dziura, w której zatrzymuje się pociąg – chociażby raz w tygodniu i tylko osobowy – wszystkie te miejsca zostały zaznaczone i opisane, wszystkie zostały ocalone i można odczytywać⁶ a zatem autor je odczytuje, opisuje, są dla niego zaczątkiem jakiejś opowieści, choćby i takiej, która nagle kojarzy mu się z czymś, co przed chwilą zobaczył.