W 1923 roku Jan Kasprowicz kupił od angielskiej malarki Winifred Cooper willę Harenda w Zakopanem. Często żartował, że dom kupił mu pewien bogaty Anglik, bo 500 funtów szterlingów za które go kupił otrzymał był jako zaliczkę na tłumaczenie Szekspira. Niestety, długo się swoim nowym domem w ukochanych Tatrach nie nacieszył, wkrótce ciężko zachorował i zmarł w roku 1926. Pomimo choroby i częściowego paraliżu pisał jednak do końca, ostatnie wiersze podobno piórem przywiązanym do ręki, gdyż nie miał już siły go utrzymać.

Po śmierci Kasprowicza Marusia podjęła starania by obok domu wybudować mauzoleum. Granit na jego budowę transportowano znad Morskiego Oka, a koszty były tak olbrzymie, że czasem żartowano, że to najdroższa budowla II Rzeczypospolitej. Kiedy wdowie zaczęło brakować pieniędzy, pojechała do Warszawy i stanęła przed Piłsudskim, który najwyraźniej nie potrafił się oprzeć urokowi Marusi i kazał wyasygnować odpowiednie środki z budżetu. Po zakończeniu budowy w 1933 roku przeniesiono tu zwłoki poety ze Starego Cmentarza i odbył się drugi pogrzeb.

Dzięki Marusi Willa Harenda po śmierci gospodarza pozostała niezmieniona, a w 1950 roku wdowa otworzyła w niej muzeum, którego była pierwszym kustoszem. Zgodnie z jej wolą muzeum istnieje do dziś i można je odwiedzać. Zobaczymy w nim portrety Jana i Marusi namalowane pastelami przez Witkacego na trzy miesiące przed śmiercią poety. W ramce na ścianie wiszą zasuszone nasturcje - ulubione kwiaty Kasprowicza, które Marusia zerwała w dniu jego śmierci. Jest też kilka szkiców autorstwa poety, bo i w tej dziedzinie artysta wykazywał pewne zdolności, o czym wcześniej nie wiedziałem... Oprócz tego zobaczymy malowanki na szkle, rękopisy kilku ostatnich wierszy, maskę pośmiertną, zdjęcia, pozostałości wielkiego księgozbioru, który pechowo spłonął w Poznaniu, podhalańskie meble zaprojektowane przez zięcia - Władysława Jareckiego i wiele innych cennych pamiątek... Po tym niewielkim, trzyizbowym muzeum oprowadzi nas bardzo miła pani o blond włosach, która swoim ciepłym głosem uprzyjemni nam zwiedzanie. Każdy miłośnik poezji będąc w Zakopanem powinien postawić tutaj swoją nogę.

Muzeum Jana Kasprowicza (Osiedle Harenda 12, tel. (+48) 18-20-684-26) otwarte jest codziennie poza poniedziałkami, a bilet kosztuje zaledwie 6 zł. Zapraszam.

Witold Wieszczek

Swoje wiersze można przesyłać na adres redakcji: redakcja@libertas.pl

Z CHAŁUPY VIII Przyszedł do niej o zmroku, gdy chłody Spadną srebrne na gęstwin korony: „Daj mi, Maryś, swój wianek zielony, Tam w tym gaju, u tej sinej wody. Jaka rozkosz i jakie to gody!... O ma złota!...” „O mój ulubiony!...” Ach! że drżą aż leszczyny i klony Na tę miłość, tę słodszą nad miody... Ale potem... ci ludzie!... cóż z tego?... „Żal mi tylko warkocza czarnego, Żal warkocza, co zakrył mi oczy -” I w łzach cała; swachy czepią, pieją, Brzmi muzyka, tańczy lud ochoczy, A stolarze w lot kolebkę kleją...Jan Kasprowicz

NAD PRZEPAŚCIAMI V Ponad olbrzymie baszty skał, Nad śmierci mgławe cienie Duch się unosi — duch, co miał Wieczności przywidzenie. Wzniósł się, jak gdyby w blasku zórz, Nad przepaść, nad głęboką, A tam od dołu innych dusz Ciche się cienie wloką. Pną się w promienny, stromy szczyt, Nad żleby, ponad granie — W górę, gdzie wieczny dzierży byt Nad śmiercią panowanie. Tak się leniwie pną w ten smug, Z słonecznych skier utkany, Jak gdyby miały u swych nóg Ciężary i kajdany. Tak się czepiają ostrych ścian, Tak przy tym kurczą ręce, Jak pod pieczeniem krwawych ran, Jak w boleściwej męce. Tak odwracają błędny wzrok, Snać bielmem przysłonięty, Jak gdyby wrogów czarny tłok Nastawał im na pięty. Nieraz się potkną, tak się pnąc Tą przepaścistą percią, Opiłe winem szczytnych żądz, By górę wziąć nad śmiercią… Nieraz się potkną — wtedy śmiech Rozlega się w przestworzu Tysiącem strasznych, dzikich ech, Jak echa burz na morzu. Jak przeraźliwe echa burz, Gdy z nieb padają gromy, A wielkie statki idą już Na drzazgi i na złomy. To śmierć wysłała z swoich nor Widm rozpętane moce Na ten urwisty, skalny tor, Skąd wieczny byt migoce; To niepewności straszny ptak Bije ciemnymi pióry: Cień jego pada na ten szlak, Co wiedzie w jasne góry. Wyrzut się zrywa, niby szał, Zadaje duszom razy, Że obłamują kwiat swych ciał O te krzemienne głazy. Że pnąc się w sfery marnych złud, Nie pomną w swej podróży, Iż ten nadludzki, płonny trud Rozkwitom ciał nie służy. I wraz świadomość w ślad tych mąk, Niby potworna żmija, Ten swój oślizły pręży krąg, W dusze się żądłem wpija. Wpija się w duszę olbrzym wąż, Ze swojej rad zdobyczy, Wyrywa wszystką siły miąż I syczy, syczy, syczy… Syczy, że wieki ziemski lud Wyprawiał swe wybrance Do tych tajemnych życia wrót, Na te zawrotne krańce. I że już długich wieków wiek, Wspinając się daremnie, Upadał w przepaść słaby człek, W jej nieprzejrzane ciemnie. Że do padolnych tylko niw Przyrosły byt człowieka: Tu on kwitnący, tu on żyw, Aż — końca się doczeka… I syczy, syczy potwór–gad Na tej przepastnej perci, Że wszystko: człowiek, zwierz i kwiat Podlega jednej śmierci. Że śmierć nad wszystkim tron ma swój, Owity w groźne cienie, Że zmienia wszystko w rozkład, w gnój I w mrok i w zapomnienie. Tak syczy… syczy… na ten syk, Wijący się u zboczy, Trwoga wyrzuca z siebie krzyk, Z ust białą pianę toczy Rozpacz, idąca, niby straż, W ślady błędnego grona, Wykrzywia z śmiechu bladą twarz, Wykręca swe ramiona…Jan Kasprowicz

OSTATNI DOM Złudzenia nasze zabrał czas i niejednemu zabrał wiarę zbuduję dom ostatni raz na Twojej skale. Jeszcze zbuduję nowy dom niech będzie to już ten ostatni nie mówił nikt nie mówił mi nie mówił: będzie łatwiej. * Zbuduję dom ostatni raz ugoszczę w nim przyjaciół paru niczego nie odbierze czas dopóki grają w nim gitary. Winem i chlebem jeszcze raz przywitam mych przyjaciół starych a kiedy ich odbierze czas może nie zechce zabrać wiary * A z Tobą siądę w cieniu drzewa siądziemy milcząc jak przed drogą minęły burze słów nie trzeba dajmy odpocząć słowom. Za nami tyle krętych dróg Kamienne są za nami schody pozostał tylko jeszcze jeden próg usiądźmy na tym progu. Rafał Rękosiewicz

* * * lustra zarosły świtem topniejąca ciemność osiada na tulących się do siebie ścianach - oby tylko mnie nie zgniotły - wybiegam do nabrzmiałego szmerem miasta tuż obok kot mruży oczy w zachwycie chyba zapomniał że nie wolno kłaść się na ruchliwej drodze nawet jeśli słońce świeci tam najjaśniej Oliwia Betcher

* * * wspominam tęskno żabi rechot o zmroku - mój dom daleko Teresa Grzywacz

* * * nocny spacer - gdzieś pomiędzy gwiazdami zbłąkana myśl Marek Kozubek

PEŁNIA Przecież była pełnia... To nie nasza wina! W taką noc i słonie mogą się pogubić! Anioł Stróż to nawet nas nie upominał, w taką noc i anioł narobi ostudy! W granatowym stawie nieba złota rybka, a my zapomnieliśmy życzeń wymówić! Tonęliśmy w piasku i w lepkich uściskach niewidzialni dla wszystkich miejskich, śpiących ludzi. Niby półksiężyce jej piersi jaśniały, a splecione ciała odciskały w piasku tajne hieroglify skrzące się gwiazdami, póki nie stopiło się wszystko o brzasku. Rano wyszeptała, że to sny, ułudy... i prosiła żeby nikomu nie mówić. Witold Wieszczek