Budzić się rano i starać się odtworzyć sen po to, żeby uporać się z podejrzeniem, że sen powiedział o nas więcej, niż chcemy na jawie wyznać.Czesław Miłosz, Nieobjęta Ziemia

Wczesną wiosną, mniej więcej w drugiej klasie gimnazjum, miałam sen. Śnił mi się Mariusz Czerkawski hasający rubasznie po zielonej łące, pod rączkę z ówczesną miss Polski. Zbiegali razem z absurdalnie trawiastego wzniesienia – Mariusz w kompletnym hokejowym uniformie, jego towarzyszka dla odmiany w falbaniastej sukni ślubnej. Mariusz wywijał w niebiosa monstrualnym kijem do gry, miss Polski natomiast zarzucała welonem w blasku zachodzącego słońca. Czy zbiegli na dół cali i zdrowi – tego nie wiem. Obudziłam się troszkę za szybko.

***

Istotą snów jest ich oczywista irracjonalność i – powiedzmy sobie szczerze – pewna wstydliwość. Gdyby wedrzeć się zdradziecko w głąb czerepu śniącego, pokonać rączo zawiłe zwoje mózgowia i dotrzeć do ponurych czeluści pozbawionego wszelkiej cenzury umysłu – odnaleźlibyśmy utajone ludzkie pragnienia w najczystszej postaci. Marzenia senne sprowadzają się do halucynacyjnego spełnienia skrytych popędów, tłumionych w stanie pełnej świadomości. To nie moje – to Freuda. Jeśli wierzyć jego teorii, sny są rodzajem nieświadomej i niekontrolowanej autodemaskacji. Może więc dobrze, że 90% z nich zapominamy tuż po przebudzeniu.

Mój gimnazjalny sen, sprowadzony do freudowskich regułek, wypada dość przewidywalnie. Mogę oczywiście forsować tezę, jakoby dyskusyjna kombinacja hokeisty i tej najpiękniejszej powstała z zestawienia świeżych wspomnień – obejrzanego wieczór wcześniej w „Faktach” podsumowania meczu, bądź zapamiętanej z TVP transmisji wyborów miss. Ale byłoby to nudne i niegodne Freuda. Znacznie ciekawsze wydaje się założenie, że mym niecnym, skrywanym od dzieciństwa pragnieniem było wstąpić w związek małżeński z barczystym hokeistą – na łonie natury i w szałowej sukni, która upodobniłaby mnie do błyskających bielutkim uzębienia szkliwem oraz walczących o pokój na świecie estradowych piękności. Jest się czego wstydzić – wstydno mi zatem.

Sny, okraszone grubą warstwą obciachu i niedorzeczności, są mimo wszystko podręcznym bagażem doświadczeń człowieka – absolutnie osobistym i unikatowym, niedającym się łatwo zaszufladkować. W Domu dziennym, domu nocnym Olga Tokarczuk łapczywie kolekcjonowała sny innych ludzi, poszukując w każdym z nich odrębnego pierwiastka cudowności. Nieprzypadkowo marzenia senne przybierają formy surrealistyczne, w których warstwa codzienności płynnie przechodzi w groteskową cudaczność. Ta dość górnolotnie opiewana magia snów jest fenomenem nie tyle wskutek własnej nieszablonowości, ile podatności na dowolne interpretacje. Wiesław Myśliwski w Traktacie o łuskaniu fasoli burzy czytelnikowi spokój ducha sugerując, że nie zawsze człowiekowi śnią się jego sny. Mogą mu się śnić np. sny zmarłych lub tych, którzy dopiero przyjdą na świat. Czemu nie? Dziwności w dziwnym nigdy dość. Jest coś pociągającego w refleksji Myśliwskiego, który wskazuje niezbicie na interaktywny charakter snów i obecność drugiego człowieka – nazwanego bądź nie – w tych niekontrolowanych wizjach.

Autor „Traktatu” przekonuje: każdy chciałby wiedzieć, jak się komuś śni.

***

2 czerwca 2003 r. korpulentna gospodyni domowa z Arizony miała sen. Śniła jej się łąka, na której stuletni wampir-piękniś rozmawiał z nastoletnią dziewczyną. Dialog dotyczył kwestii problematycznej – wampir wyznawał dziewczynie, że okrutnie ją kocha, ale bardzo by chciał skosztować jej krwi. Stephenie Meyer wyśniła trzynasty rozdział „Zmierzchu” ku uciesze swojego wydawcy i globalnej społeczności wampirycznych nastolatek, a ku rozpaczy krytycznych recenzentów i ludzi pióra. Ze snu miał zamiar zbudzić ją Stephen King, który w niewybredny sposób dał mediom do zrozumienia, że od wegańskich krwiopijców woli Harry’ego Pottera. Na nieszczęście Stephena, „Zmierzch” się sprzedaje w tempie zatrważającym, więc póki co – koszmar trwa nadal.