Przyjaźń polsko-węgierska jest czymś absolutnie bez precedensu w dziejach Europy. Chociażby z tego powodu warto zapoznać się z historycznymi kulisami omawianego fenomenu.

Za wolność waszą i naszą

Jest rok 1848. Wiosna Ludów rzuca wyzwanie państwom Świętego Przymierza, które na kongresie wiedeńskim (1815) restaurowały „ancien régime” w zrewoltowanej przez Napoleona I Europie. Dla Polski, rozebranej przez trzy mocarstwa będące głównymi gwarantami tego ładu, każda burza mogąca zachwiać aktualnym porządkiem politycznym to szansa na odzyskanie niepodległości. Dlatego na wieść o narodowowyzwoleńczym zrywie narodu węgierskiego, wymierzonym przeciwko Habsburgom, Polacy z Galicji masowo napływają na Węgry, aby wziąć udział w powstaniu. Zdaje się, że jak nikt inny rozumieli oni sytuację Węgrów – nacji o równie bogatej tradycji własnej państwowości, również ostatecznie utraconej w wyniku zakusów państw ościennych. Jest wśród polskich ochotników gen. Józef Bem, który w trakcie walk położył ogromne zasługi (m.in. wyparcie Austriaków z Siedmiogrodu, co wydawało się niewykonalne samemu przywódcy rewolucji – szlachcicowi Lajosowi Kossuthowi). Nie zapomnieli wszak o nich wdzięczni Madziarzy – rolę bohatera w dziejach Węgier upamiętnia pomnik z 1934 roku, znajdujący się w stolicy kraju.

Rewolucja, wojskami której w pewnej fazie konfliktu dowodził inny zasłużony polski generał – Henryk Dembiński, na skutek energicznej interwencji „Żandarma Europy” Mikołaja I upada, ale najprawdopodobniej od tego historycznego wydarzenia rozpoczyna się fascynująca historia przyjaźni narodów polskiego i węgierskiego. Co ciekawe, sam car miał później żałować decyzji wysłania rosyjskich wojsk dowodzonych przez gen. Iwana Paskiewicza (nam, Polakom, znanego z krwawego stłumienia Powstania Listopadowego), bez których utrzymanie panowania Habsburgów na węgierskim tronie nie byłoby możliwe. Dwóch durni było królami polskimi – Jan Sobieski i ja. Bo obydwaj, nie wiadomo po co, ratowaliśmy tę Austrię – w ten sposób po latach skomentował swój udział w dławieniu irredenty węgierskiej największy obrońca Świętego Przymierza, Mikołaj I Romanow. Nie dajmy się jednak zwieść tego typu efektownym bon motom, bowiem oprócz „ratowania Austrii” działał on także zgodnie z własnym, partykularnym interesem. Wszak gdyby powstanie węgierskie zwyciężyło, „rewolucyjna zaraza” mogłaby rozszerzyć się na inne kraje Środkowo-Wschodniej Europy, w tym ujarzmioną przez Cesarstwo Rosyjskie Polskę.

Ze strony Węgier jest to sprawa honoru

Druga połowa 1920 roku zaczęła się dla obu zaprzyjaźnionych państw nader niepomyślnie. Niedawno odrodzona Polska prowadzi wówczas walkę o być albo nie być z bolszewicką nawałą, a pokonane w I wojnie światowej Węgry zostają zmuszone do podpisania upokarzającego traktatu w Trianon. Układ ten, po dziś dzień uważany za jedną z największych klęsk w historii tego kraju, odrywał odeń aż 2/3 (!) przedwojennych terytoriów. Tak okaleczone Królestwo Węgier, na czele którego jako regent stanął admirał Miklos Horthy, nie było obojętne wobec śmiertelnego niebezpieczeństwa wiszącego nad bratnim narodem. Decyzją rządu węgierskiego praktycznie cały zapas amunicji będący w jego posiadaniu miał zostać najszybciej jak to możliwe przetransportowany do rodzącej się w bólach II Rzeczypospolitej. Wobec przewrotności naszych czechosłowackich sąsiadów, którzy odmówili zgody na tranzyt przez swoje terytorium wszelkich transportów z Węgier mających wspomóc bijącą się Polskę, było to niełatwe zadanie. Ostatecznie miliony pocisków dotarły okrężną drogą na czas, dzięki czemu późniejszy „cud nad Wisłą” mógł w ogóle mieć miejsce. Puentą tej niesłusznie zapomnianej dziś historii jest fakt, że Polska mimo nacisków ze strony zachodnich sojuszników nigdy nie ratyfikowała morderczego dla aspiracji węgierskich traktatu w Trianon.

Tragedia w Trianon ustaliła priorytety polityki zagranicznej Węgier na cały okres przedwojnia. Celem absolutnie nadrzędnym była rewizja ładu wersalskiego, co siłą rzeczy musiało skutkować zbliżeniem do państwa o podobnych planach, tj. Niemiec. Zbliżenie to zaowocowało aneksją Zakarpacia w 1939 roku, należącego w tamtym czasie do Czechosłowacji . W ten sposób Węgry uzyskały wymarzoną granicę z Polską, co zostało przyjęte z olbrzymim entuzjazmem w obu tych krajach.