Czternastowieczny klasztor benedyktynów we Włoszech. Trwają przygotowania do Sympozjum Naukowego. Powoli, niemal z całej Europy, przybywają zaproszeni goście. Nagle jak grom z jasnego nieba do zebranych dociera wieść o morderstwie ich współbrata.

Na prośbę władz klasztornych jeden z przybyłych gości, franciszkanin Wilhelm, rozpoczyna śledztwo. Pracy nie ułatwiają mu jednak kolejne morderstwa, a co za tym idzie coraz większe grono bojących się o własne życie mnichów oraz osób zainteresowanych jak najszybszym wyjaśnieniem sprawy. Trop, który od początku prowadził do klasztornej biblioteki, w końcu okazuje się słuszny, a zagadka powoli uzyskuje swoje rozwiązanie. Jest ono dość zaskakujące.

Okazuje się, że morderstw dokonuje jeden z mnichów – Jorge – który jest odpowiedzialny za opiekę nad posiadającą liczne rzadkie zbiory książkowe biblioteką. Wychodzi na jaw, że wśród wielu manuskryptów jest jeden, który Jorge postanowił ukryć w najbardziej odległym rogu biblioteki tak, aby bracia nie mogli do niego dotrzeć. Niestety znalazło się kilku spryciarzy, którzy owy manuskrypt odkryli. Zawierał on poematy Arystotelesa opiewające zalety śmiechu oraz poczucia humoru w życiu człowieka. Dla Jorge’a tego typu literatura oznaczała narzędzie diabła, którego celem było zachwianie wiary w Boga, utrata szacunku do Stwórcy, przyzwolenie na nieposłuszeństwo zasadom wiary oraz zburzenie wewnętrznego spokoju duchowego człowieka. Dlatego każdy, kto do tej książki dotarł, musiał ponieść śmierć, aby nie nieść zgorszenia wśród współbraci. Ta historia została opisana w książce Umberto Eco pt. „Imię Róży”.

Stanowiła ona doskonałe potwierdzenie założeń filozofów oraz teologów, którzy od średniowiecza aż do początków XX wieku w śmiechu i humorze dopatrywali się diabelskiego działania. Powszechną myśl stanowiło przekonanie, że poczucie humoru u osoby wierzącej jest występowaniem przeciw Bogu, ponieważ radość i wesołość stała w opozycji do cech prawdziwego chrześcijanina, który winien odznaczać się powagą, spokojem oraz trzeźwością umysłu.