Zorac Karer

Po nieprzespanej nocy nie miałem najlepszego nastroju. Dodatkowo umówiony wcześniej kierowca spóźnił się 30 minut, wzbudzając dodatkową porcję irytacji. Z niepewną miną około siódmej rano ruszyliśmy w trasę. Plan był ambitny, po drodze do Erywania chcieliśmy zwiedzić kilka miejsc i wykorzystać do maksimum fakt, że mamy do dyspozycji samochód na cały dzień. Pierwszym celem było tajemnicze miejsca zwane Zorac Karer, po ormiańsku nazywane Karahunj. Archeologowie i astrologowie wciąż nie są zgodni ani co do czasu, ani co do przeznaczenia tego niezwykłego miejsca. Jedna z hipotez głosi, że to cmentarzysko z epoki brązu. Inni twierdzą, że Zorac Karer to starożytne obserwatorium astronomiczne, które mogło zostać zbudowane nawet 3500 lat wcześniej niż Stonehenge i 3000 lat wcześniej niż egipskie piramidy. W zachodniej części Zorac Karer znajduje się układ kamieni, który, jak sugerują naukowcy, mógł być świątynią poświęconą bogu Słońca. Świątynia ta była używana przez wiernych 6000 lat temu, aż do czasów przyjęcia chrześcijaństwa. Czymkolwiek było w przeszłości to miejsce na pewno warto tam zajrzeć, zwłaszcza jeżeli mamy po drodze.

Aby znaleźć się w tym miejscu, należy zjechać z głównej drogi i niewielki kawałek przejechać drogą gruntową pełną kamieni i wybojów. Cały obszar Zorac Karer nie jest zbyt rozległy można wszystko dokładnie zobaczyć w niecałe dwadzieścia minut. Jak już wspomniałem powyżej, menchiry stoją tam już bardzo długo. Za jednym z nich, choć nie celowo, zostawiłem też swój mały wkład dla ludzkości... Cholerne śliwki... Po drugiej stronie ścieżki znajduje się instalacja artystyczna Ashota Avagyana „Epicenter” przedstawiająca krąg menchirów.

Monastyr Norawank

Kolejnym miejscem, które chcieliśmy zobaczyć tego dnia, był Monastyr Norawank. Jest on pięknie położony w otoczeniu urwisk mieniących się wszystkimi odcieniami czerwieni. Już sam przejazd tym kanionem jest turystyczną atrakcją. Monastyr Norawank został założony w XIII wieku, czyli jak na standardy Ormiańskie całkiem niedawno. Najstarszym obiektem monastyru są ruiny kościoła św. Jana Chrzciciela z X wieku. Obok wznosi się kościół św. Szczepana (1221–27) oraz kościół św. Grzegorza z 1275 roku. Najpiękniejszym kościołem jest jednak świątynia Matki Bożej z XVI wieku. Obiekt został wzniesiony pod nadzorem mistrza Momika i charakteryzuje się tym, że posiada dwie kondygnacje. Na tę wyższą prowadzą wąskie zewnętrzne schody, które są jednocześnie elementem dekoracyjnym.

Na szczególną uwagę zasługują tutejsze płaskorzeźby zdobiące wejścia do obu kościołów. Przedstawiają one różne sceny biblijne, a mistrzostwo ich wykonania nie ma sobie równych w całej Armenii. Dla wspaniałych widoków warto podejść na wzgórze za monastyrami. Moim skromnym zdaniem Monastyr Norawank jest jednym z dwóch najpiękniejszych tego typu obiektów w całym kraju. Dodatkowo posiada nowoczesną toaletę, która może uratować na chwilę sytuację. Można tu też kupić coca-colę i inne lekarstwa w razie potrzeby.

Monastyr Chor Wirap

Następnym przystankiem był Monastyr Chor Wirap, który często gości na okładkach przewodników po Armenii. Sam w sobie nie jest jakoś specjalnie rewelacyjny, ale bliskość Araratu (około 30 km) sprawia, że jest chętnie odwiedzany. Nazwa Chor Wirap oznacza „głęboki loch”. Odnosi się do historii, św. Grzegorza Oświeciciela, który był tutaj, w lochu o głębokości sześciu metrów, więziony przez króla Tridatesa III. Został wypuszczony dopiero, gdy wyleczył władcę z ciężkiej choroby. Król dał się przekonać do nowej wiary i wraz z rodziną przyjął chrzest. Wkrótce potem Armenia stała się pierwszym na świecie krajem chrześcijańskim (w 301 roku chrześcijaństwo stało się religią państwową).

Początki samego monastyru sięgają roku 642. Wtedy jeden z katolikosów postanowił wznieść kaplicę w miejscu uwięzienia św. Grzegorza. Sam klasztor z murami obronnymi i innymi budynkami powstał jednak dopiero w XVII wieku.

Gdy dotarliśmy do klasztoru, byłem tak chory, że ledwie chodziłem. Jednak ambicja nie pozwala mi odpuścić tego zabytku. Największe wyzwanie stanowiły duszne piwnice w kaplicy. Ta mniejsza miała malutki otwór wejściowy i ciężko było się mi tam wślizgnąć. Druga, gdzie był więziony święty była już obszerniejsza. Wbrew temu, co można przeczytać na różnych forach, zejście na dół jest bezproblemowe. A wnętrze – cóż kapliczka jak kapliczka, ale zejść dla zasady trzeba.

Eczmiadzyn

Kolejnym celem był Eczmiadzyn i jego słynne kościoły. Zanim jednak tam dojechaliśmy, trzeba było przebijać się przez zakorkowane przedmieścia Erywania, co raczej nie było przyjemne. Eczmiadzyn jest znany przede wszystkim ze swojej katedry i okazałych kościołów. To właśnie w tym mieście swoją siedzibę mają Ormiańscy Katolikosi. Katedra Eczmiadzyńska została zbudowana w latach 301–303, co czyni ją najstarszą katedrą w Armenii. Do naszych czasów była wielokrotnie przebudowywana i zmieniana. W roku 2000 wpisano ją na Listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Muszę przyznać, że wnętrze świątyni robi wrażenie. Można tam zobaczyć piękne malowidła i zdobienia na ścianach. Sporą atrakcją jest muzeum, do którego kupuje się specjalny bilet. Najzacniejszymi eksponatami są: deska z biblijnej Arki Noego, znaleziona na zboczach Araratu oraz grot z włóczni, którą przebito bok Chrystusa.