Czyżby rzeczywiście to dama odbijała się w tytułowym zwierciadle? I kim jest ta dama? Samą Virginią Woolf, która będąc baczną obserwatorką i komentatorką współczesnych jej problemów, a z drugiej strony pełną własnych „poszarpanych” myśli i nadwerężonych nerwów, chyba jednak nie aspirowała do angielskich salonów pierwszej połowy minionego wieku? Czy to sama Pani Dalloway, której obraz zapadł mi w pamięć jako stojącej na trotuarze damy obserwującej przechodniów, uśmiechającej się z melancholią lub nieznacznym na poły udawanym zaskoczeniem do spotykanego znajomego, kierującej się w stronę ogrodu, gdzie w zamyśleniu o sprawach ważnych, kontempluje drobny kwiat, albo do sklepu, by kupić dystyngowane rękawiczki bądź parasolkę i zostać przypadkowo świadkiem sceny pobudzającej do rozmyślań nad kondycją ówczesnej angielskiej kobiety. Czy Pani Dalloway to alter ego autorki? To pytanie nurtuje mnie od pierwszego spotkania z jej prozą. Mimo, że to nie recenzja tej najznamienitszej książki Wirginii Woolf, a ja nie przeczytałem dotąd jej „Dzienników”, to pytanie jest nie od parady. W zbiorze opowiadań pt. Dama w lustrze pojawia się, bodajże w co najmniej dwóch opowiadaniach, właśnie owa dama. Znowu powracają do mnie pytania, jakie w swej twórczości stawia autorka. O kobiety przełomu XIX. i XX. wieku, o stosunki towarzyskie i rodzinne w średnich i wyższych sferach, i szczegółowiej: o prawa kobiet do pracy, posiadania własnych pieniędzy, decydowania o sobie, o to, jaki na ich życie i myśli wywiera wpływ taka właśnie relacja, zakorzeniona w społeczeństwie od wieków, dokąd zmierzają delikatnie pojawiające się zmiany, czy kobiety są w stanie unieść ich ciężar? Otóż to, czy Wirginia Woolf zdołała?

Może takie pytania zadawała sobie i tłumaczka Maja Lavergne, przekładając właśnie tak a nie inaczej oryginalny tytuł „The complete shorter fiction”. Rzeczywiście tych kilkanaście opowiadań jest bardzo krótkich. Co mnie w nich urzeka? Co jest ich cechą charakterystyczną, nachalnie do mnie się dobijającą? Gdy myślę o przeczytanych opowiadaniach, to przychodzi mi do głowy obraz mgły, która zasnuwa jakiś wąski krajobraz. Nie widzę w zasadzie nic. Jakieś kontury. Może lasu, może łąki, może jeziora, ogrodu, kamienicy… Powiewa leciuteńki wietrzyk. Tak lekki, jak wydają się delikatne i zwiewne bohaterki niektórych z tych krótkich utworów prozatorskich. Na myśl przychodzą pastele. I po chwili już je widać. Szczegół za szczegółem odsłania się w promieniach słońca, które padają na ulicę, londyńskiego Big Bena, kwiat, krople rosy, motyla, jak w opowiadaniu pt. Kew Garden: z czerwonego, niebieskiego lub żółtego mroku kielicha wyrastał prosty pręt, szorstki od złotego pyłu i lekko spłaszczony na końcu. Płatki były na tyle duże, że igrał z nimi letni wietrzyk, a kiedy je poruszał, ich odblask, czerwony, niebieski i żółty, mieszał się, plamiąc brązową ziemię wilgotną, wymyślną barwą¹, albo w Solidnych przedmiotach: Na ogromnym półkolu plaży poruszał się jedynie niewielki czarny punkt. Kiedy zbliżył się do żeber i kręgosłupa osiadłej na mieliźnie łodzi rybackiej, pewna wiotkość jego czerni sprawiła, że stało się oczywiste, iż ów punkt ma cztery nogi;².