Patan (पाटन), niegdyś zwany Lalitpur, czyli dosłownie ‘Miasto Piękna’, to jedna z trzech dawnych stolic doliny. Leży na południe od Katmandu, po drugiej stronie rzeki Bagmati. Obecnie liczy ponad 200 tysięcy mieszkańców i jest pod tym względem trzecim, największym po stolicy i Pokharze miastem Nepalu. Turyści odwiedzają je przede wszystkim po to, aby zwiedzić piękny Plac Królewski i jego okolice. To z uwagi na wyjątkową wartość znajdujących się właśnie tutaj obiektów Patan znalazł się wraz z sześcioma innymi takimi miejscami Doliny Katmandu na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Plac Królewski (Durbar Square) w Patanie oddalony jest od swojego odpowiednika w Katmandu o około 5 kilometrów, można więc pokonać tę odległość nawet na piechotę. Za taksówkę zapłacimy około 200-400, a za autobus 20 rupii. Wstęp na Plac Królewski Patanu, podobnie zresztą jak jest to w przypadku Katmandu i Bhaktapuru, jest oczywiście płatny i w roku 2011 kosztował 200 rupii.

Przez całą długość Placu Królewskiego, po jego wschodniej stronie ciągnie się wybudowany z czerwonej cegły Pałac Królewski. Jego budowa została zapoczątkowana jeszcze w XIV wieku, ale zakończył ją dopiero w połowie XVII wieku król Siddhi Narasimha Malla. W Pałac wtopiona jest między innymi Świątynia Taledźu, która wedle kroniki Gopalaraja Vamsavali istniała już w XIV wieku. Przebudowana i podwyższona przez Siddhi Narasimhę Mallę do pięciopoziomowej pagody niestety spłonęła, ale została odbudowana przez jego syna, tyle że pozostały jej jedynie trzy dachy. Ponownie świątynia uległa zniszczeniu podczas trzęsienia ziemi w 1934 roku, możemy ją oglądać, bo w roku 1969 po raz kolejny została odbudowana.

Wchodząc na Plac Królewski od południa, po lewej stronie zobaczymy kamienną, oktagonalną świątynię Kriszny (Chyasim Deval). Została zbudowana w 1723 roku na rozkaz córki króla Jogi Narendry Malli (Yoga Narendra Malla), podobno aby uczcić pamięć ośmiu żon ojca, które spłonęły były razem z nim na stosie pogrzebowym.

Wielki Dzwon dedykowany bogini Taledźu został ufundowany przez Dżaję Wisznu Mallę (Jaya Vishnu Malla) oraz jego małżonkę w 1737 roku, podobno w miejsce poprzedniego, mniejszego ufundowanego przez króla Jogę Narendrę Mallę.

Za Wielkim Dzwonem stoi Hari Śankar – XVII-wieczna pagoda przykryta potrójnym dachem z pięknie rzeźbionymi podporami. Wejścia do świątyni strzegą dwa kamienne słoniki.

Świątynia Wisznu to murowana śikhara pochodząca z 1590 roku. Jej patronem jest Narasimha – inkarnacja Wisznu ukazywana pod postacią pół-człowieka, pół-lwa. Przed świątynią stoi kolumna ustawiona około roku 1700. Siedzi na niej zwrócony w stronę swojego pałacu panujący w latach 1685–1705 król Dżaja Joganarendra Malla osłaniany niczym parasolem przez kobrę.

Dalej na północ znajduje się prawdopodobnie najstarsza na Placu, bo pochodząca z 1565 roku, Świątynia Narajany (Char Narayan Temple). Pagoda została wybudowana z rozkazu króla Purandary Simhy, pierwszego króla z dynastii Mallów władającego Patanem.

Ukończony w roku 1637 Mandir Kriszny (Krishna Mandir) jest najsłynniejszą świątynią na Durbar Square. Został zbudowany na zlecenie króla Siddhi Narasimhy Malli po tym, gdy zobaczył on we śnie Krisznę i Radhę. Ta piękna, wzniesiona w całości z wapienia i zwieńczona śikharą budowla poświęcona jest oczywiście Krisznie, wcieleniu Wisznu, stąd przed sanktuarium na kolumnie klęczy gotowy do lotu Garuda – jego wierzchowiec. Jest to także jedyna w Nepalu świątynia zwieńczona 21 złotymi szczytami. Praktycznie całą świątynię newarscy kamieniarze bogato przyozdobili rzeźbieniami, które są uznawane za jedne z najpiękniejszych w całym Nepalu. Tematów rzemieślnikom dostarczyły Ramajana i Mahabharata – dwa najważniejsze eposy Indii i Nepalu. Kto czytał, może wypatrzyć na ścianach sanktuarium znane sobie sceny, na pierwszym piętrze z Mahabharaty, a na drugim z Ramajany, a kto zna język newarski, może nawet przeczytać pod nimi podpisy. Dla pozostałych, takich jak ja, którzy Ramajany ani Mahabharaty w ręku nie mieli, pozostaje nacieszyć oczy samą formą przedstawień.

Za Mandirem Kriszny stoi równie bogato rzeźbiona Świątynia Sziwy (Vishwanath Temple). Ta przykryta dwupoziomowym dachem pagoda została wybudowana w roku 1627. Niestety zawaliła się w roku 1990 w wyniku ulewnych monsunowych deszczów, ale po rekonstrukcji znowu jest ozdobą Placu Królewskiego. Wejścia do sanktuarium strzegą dwa duże słonie, w środku znajduje się lingam, a erotyczne płaskorzeźby zdobią podpory dachu.

Idąc przez Plac Królewski od południa, jako ostatnia ukaże nam się Świątynia Bhimsena. Bhimsen, siłacz opisany w Mahabharacie został później włączony do panteonu hinduskich bogów gdzie patronował kupcom. Pewnie dzięki wsparciu właśnie tej grupy ta zdobiona srebrem i złotem świątynia jest jedną z bogatszych na Placu. Zwieńczona trzypoziomowym dachem pagoda została wybudowana z cegły pod koniec XVII wieku, ale później fasadę na parterze obłożono marmurem. Zniszczona podczas trzęsienia ziemi w 1934 została odbudowana, a jak można się łatwo domyślić po widocznych na zdjęciu rusztowaniach, ostatni jej remont miał miejsce w 2011 roku.

Naprzeciwko Świątyni Bhimsena znajduje się Manga Hiti, położone poniżej poziomu placu ujęcie wody. Domyślam się, że miejsce to służy mieszkańcom także jako publiczna umywalnia, ale nie byłem tego świadkiem, więc pewności nie mam. Na pewno woda wypływa z trzech pięknie rzeźbionych wbudowanych w ścianę basenu makar – mitycznych stworów wodnych z paszczą krokodyla.

Hiranya Varna Mahavihar to słynny buddyjski klasztor, położony około 200 metrów na północ od Placu Królewskiego (idąc od północno-zachodniego rogu). Jego najważniejszą częścią jest piękna, pozłacana pagoda – Złota Świątynia – jedna z najświętszych dla nepalskich buddystów.

Budowę kompleksu zapoczątkował w XII wieku król Vaskar Deva Varma. Całość otoczona jest wysokim murem, a wejścia od ulicy strzegą dwa lwy, co z pewnością ułatwia jego zlokalizowanie. Dalej wąskim przejściem dochodzimy do kolejnej bramy strzeżonej przez Śiwę i Wisznu wyrzeźbionych na dwóch drewnianych podporach. Za nią znajduje się niewielki dziedziniec, na którego środku stoi wspomniana już złocona pagoda. W jej środku znajduje się niewielka stupa łączona ze słynną stupą Swajambhunath w Katmandu. Podobno jest to najstarsza część kompleksu.

Słonie, małpy, bogowie, Nagowie strzegący świątyni ze wszystkich stron, dzwonki, młynki modlitewne... Prawdopodobnie nie starczyłoby dnia żeby dokładnie przyjrzeć się każdemu detalowi, jaki można tu znaleźć. Część z nich już rozpoznaję, część pozostaje dla mnie wielką zagadką, jak choćby dziwna, ciągnąca się przez całą ścianę niska tabliczka. Pokrywają je jakieś znaki napisane chyba kredą... Czy to grafik dyżurów, czy może jakaś święta modlitwa... nie mam pojęcia.