Miejscowość: Ogrodzieniec, Podzamcze.

Lokalizacja: W pobliżu Zawiercia, trasa nr 78 Siewierz – Zawiercie – Kroczyce, z Katowic trasa na Dąbrowę Górniczą, a dalej trasa nr 790 na Ogrodzieniec.

Ruiny zamku Ogrodzieniec należą do największych i najbardziej malowniczo położonych wśród ostańców skalnych. Ruiny są otoczone murem obwodowym długim na 400 metrów połączonym z wapiennymi skałkami. Góra, na której stoi zamek nazwana została Górą Janowskiego (wysokość 504 metry n.p.m.). W 1885 roku Aleksander Janowski zobaczył te ruiny. Przyglądał im się w różnych porach i okolicznościach. Tak bardzo zachwyciło go to miejsce, że postanowił przybliżyć je wszystkim Polakom – w ten sposób w 1906 roku powstało Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.

Pierwotny zamek – najprawdopodobniej drewniany – datuje się na XIII wiek. Z inicjatywy Kazimierza Wielkiego wzniesiono zamek murowany, król przekazał go w dożywotnią dzierżawę Przedborowi z Brzezia. Kolejnymi właścicielami byli: Włodek z Charbinowic herbu Sulima, Rzeszowscy, Pileccy, Chełmscy, Bonerowie.

Seweryn Boner (pochodził z niemieckiego szlacheckiego rodu), wielkorządca i żupnik krakowski w 1532 roku przystępuje do rozbudowy Ogrodzieńca. Przekształca go w gigantyczną renesansową rezydencję z 3 ha podzamczem. Kierowała nim najprawdopodobniej pycha i chęć dorównania królowi. Panujący wówczas król Zygmunt Stary podobno zlecił Bonerowi przebudowę Wawelu. Po zakończeniu tych prac Boner zajął się uświetnianiem własnej rezydencji w Ogrodzieńcu. We wnętrzach zamku podobno panował przepych, zatroszczono się o wszelkie detale, by właściciel mógł się poczuć jak „król”: naczynia z kryształu górskiego, kubki z orzechów kokosowych oprawiane w złoto, mahoniowe krzesła obite srebrem, drogocenne arrasy na ścianach. Kolejnym właścicielem zamku był marszałek wielki koronny Jan Firlej, w 1669 roku zamek przechodzi we władanie Stanisława Warszyckiego, pana na Pilicy, a następnie rodziny Męcińskich. Ostatnimi właścicielami byli Jaklińscy; fakt ten odnotowano w 1784 roku.

W swojej historii Ogrodzieniec trzykrotnie uległ zniszczeniom. W 1587 roku zamek zdobyły wojska arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, w 1655 roku podczas potopu szwedzkiego został zdewastowany przez Szwedów oraz ponownie, w 1702, roku podpalony przez wojska szwedzkie. Od ostatniego zniszczenia stopniowo popadał w ruinę. Na początku XIX wieku mury zamkowe rozbierano na kamień budowlany. W czasie I Wojny Światowej został zniszczony przez artylerię. Obecny wygląd zamku zawdzięczamy pracom archeologiczno-konserwatorskim, które przeprowadzono w latach 1949 – 1973.

Dziś każde skrzydło zamku jest udostępnione zwiedzającym. Dookoła zamku wiedzie specjalnie zaprojektowana ścieżka spacerowa gdzie wyznaczono dwa punkty widokowe. Patrząc na rozmiar ruin, bogatą historię i niezwykłość miejsca, w którym go zbudowano można nazwać Ogrodzieniec unikalną CZARNĄ PERŁĄ JURY.

Wjazd do zamku prowadził podobno przez naturalną szczelinę skalną, która w XVI wieku została zamurowana i na jej miejscu powstała na planie kwadratu wysoka, sześciokondygnacyjna wieża bramna. W górnej jej części mieściła się kaplica zamkowa.

Nad bramą umieszczona była murowana tablica z pozłacanymi, łacińskimi literami, o treści:

SEWERYN BONAR Z BALIC W OGRODZIEŃCU, OJCOWIE, KAMIEŃCU, ŻUPNIK, BURGRABIA I PEŁNOMOCNIK, WIELKORZĄDCA KRAKOWSKI, BIECKI, CZCHOWSKI, RABSZTYŃSKI STAROSTA Z FUNDAMENTÓW WZNIÓSŁ.

Dziś pozostał jedynie ślad po tablicy, a jej rekonstrukcję odnaleźć możemy w muzeum na zamku. Dostępu do warowni bronił zbudowany przez Bonerów most zwodzony nad niewielką suchą fosą otoczoną murem oraz most w baszcie bramnej działający na zasadzie przeciwwagi – prawdopodobnie pierwszy tego typu w Europie.

Zabudowa zamku skupia się wokół prawie czworobocznego dziedzińca, dawniej na wzór Wawelu otoczonego krużgankami. Posiadał wieżę skazańców, gdzie mieściło się więzienie bez okien i drzwi. Skazańców spuszczano do wnętrza po linie i w ten sam sposób dostarczano im jedzenie.

Cylindryczna wieża zwieńczona ślepymi mahikułami nazwana została w XVII wieku basztą kredencerską – obecnie stąd możemy podziwiać wspaniały widok na całą okolicę. W zachodniej części zamku dla wzmocnienia obronności syn Seweryna Bonera – Stanisław wybudował Kurzą Stopę oraz dziedziniec rycerski – turniejowy. Legenda głosi, iż Stanisław Boner miał niezwykle piękną córkę Olimpię, w której zakochał się ze wzajemnością młody rycerz Stanisław Kmita. Jednakże Boner wyznający protestantyzm nie chciał wyrazić zgody na ślub z katolikiem. Niedługo młody Kmita wyruszył na wojnę. Żegnając się z Olimpią obiecał, że będzie do niej pisał listy. Czas mijał a Olimpia nie otrzymywała żadnych wiadomości od ukochanego, całą korespondencję przechwytywał bowiem sprytny ojciec. Po powrocie z wyprawy wojennej Kmita jeszcze raz posłał listy przez swojego giermka i stojąc na wysokiej skale oczekiwał na odpowiedź. Ale i tę wiadomość przechwycił Boner, po czym spreparował list, w którym podszywając się pod córkę napisał, iż miłość ta nie ma przyszłości z powodu uporu ojca, a Olimpia oddaje rękę innemu. Kmita otrzymawszy taką odpowiedź rzucił się w przepaść w zbroi i na koniu. By upamiętnić tę tragedię na skale u podnóża, gdzie zginął, wyryto napis:

Stanisław Kmita, rycerz orężny W boju z Tatarzy szablą potężny Ku Bonarówce serce swe zwrócił I z tej tu skały w przepaść się zwrócił