*

Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, mojej rodzimej uczelni, również chciałbym poświęcić kilka słów. Nowy budynek dla BUW-u oddano do użytku 14 lat temu. BUW należy do grona bibliotek, do których wydawcy przesyłają tzw. egzemplarz obowiązkowy. To czyni tę bibliotekę szczególnie atrakcyjną, ponieważ pozyskiwanie nowych zasobów nie zależy od budżetu książnicy. Problemowi egzekwowania tego obowiązku można by jednak poświęcić oddzielny artykuł. W dalszym ciągu uważam BUW za nowoczesny i komfortowy dla użytkowników, jednakże funkcja, jaką spełnia w społeczności akademickiej ta książnica, znacząco zmieniła się po upowszechnieniu Internetu. Tryb życia młodych ludzi przyspieszył, a to także za sprawą rozpowszechnienia się laptopów i smartfonów. W bibliotece istnieje zapotrzebowanie na szybkie łącze internetowe; dzięki temu można wykonywać w sieci różne czynności jednocześnie – wyszukiwać źródła i korzystać z multimediów. Z mojego doświadczenia wynika jednak, że Internet w BUW-ie nie zaspokaja tych potrzeb. Oprócz tego na terenie biblioteki obowiązuje zakaz korzystania z telefonów komórkowych. Dlatego niektórzy kryją się z nimi, inni podążają do wyjścia, aby oddzwonić, a reszta ignoruje ten przepis. Brakuje także stanowisk do samodzielnego wypożyczenia zbiorów. W godzinach popołudniowych tworzą się kolejki, a w wakacyjne niedziele wypożyczanie w ogóle nie jest możliwe. Również konieczność pokazywania ochroniarzom książek przed wyjściem z biblioteki bywa dla użytkowników uciążliwa. Trudne do zaakceptowania jest także uprzywilejowanie w BUW-ie kadry dydaktycznej i przyznanie im prawa do wypożyczania woluminów na pół roku. W wielu przypadkach czytelnik po otrzymaniu informacji o konieczności tak długiego czekania, po prostu rezygnuje.

*

Pora skończyć z myśleniem życzeniowym i wspomnieć o pozytywnych zmianach w bibliotekach w ciągu ostatnich lat. Biblioteki nie oznaczają już tylko zakurzonych półek pełnych woluminów. Coraz częściej przeobrażają się w medioteki; dysponują stanowiskami komputerowymi z dostępem do Internetu; organizuje się w nich wydarzenia kulturalne. Coraz powszechniejsze staje się wykupywanie przez nie licencji na udostępnianie czytelnikom książek w wersji elektronicznej. Podejmowane są również starania, aby nowo powstałe budynki były dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Wychodzi się naprzeciw globalizacji – biblioteki łączą swoje bazy danych, powstają biblioteki elektroniczne, jak np. Polona.

Bibliotekarz w tym kontekście może pełnić różne funkcje: obsługiwać zamówienia z magazynu, rozwijać bazę danych lub służyć pomocą czytelnikom. Za sprawą informatyzacji bibliotek ich pracownicy muszą odnaleźć się w sytuacji, kiedy odchodzi się od katalogów kartkowych oraz szukania książek w bibliografiach. Stereotyp bibliotekarza – bujającej w obłokach starszej osoby w okularach i rozciągniętym swetrze – powoli odchodzi do lamusa. Bibliotekarz staje się, nowocześnie ujmując, infobrokerem – jego głównym narzędziem staje się wyszukiwarka w bazie danych – katalogu biblioteki lokalnej, narodowej czy zagranicznej. Na bibliotekarzu spoczywa także odpowiedzialność za rozwój kultury lokalnej (zakładam, że w większych bibliotekach ma on mniejszą swobodę w kwestii kształtowania regulaminu oraz nabywania nowości). Bibliotekarz jest przewodnikiem po zbiorach, a jego gusta czytelnicze oraz wiedza o literaturze mogą mieć znaczący wpływ na to, co użytkownicy księgozbiorów będą mieli w niej do dyspozycji i co im zostanie polecone. Biorąc pod uwagę fakt, że czytelnicy potrzebują rady przy wyborze lektury, o czym świadczy między innymi popularność portali o charakterze rekomendacyjnym jak www.nakanapie.pl czy www.lubimyczytac.pl, to można oczekiwać od bibliotekarzy otwartości na różnorodne potrzeby czytelnicze. Chciałbym podkreślić rolę bibliotekarza szkolnego w systemie kształcenia. Obok nauczyciela języka polskiego to jedna z pierwszych osób, która w ramach edukacji powszechnej wprowadza młodych ludzi w świat książek.

*

Rola bibliotek w społeczeństwie zmienia się za sprawą rozwoju technologii informacyjnych, reorganizacji pracy, jak również dzięki oddolnym inicjatywom społeczności bibliotekarskiej. Zawód bibliotekarza ulega specjalizacji, szczególnie w ramach działalności w większych bibliotekach. Natomiast w bibliotekach szkolnych i publicznych różne funkcje łączą się w jednej osobie. Nie zawsze potrzebne są wysokie kompetencje z zakresu zarządzania informacją; czasem wystarcza życzliwość, aby zaspokoić potrzeby użytkownika biblioteki, który w poszukiwaniu własnej tożsamości staje w konfrontacji z tysiącami tytułów i może czuć się po prostu zakłopotany.